استجابت دعا و خلف وعده
خداوند در قرآن گفته است: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم در بسیاری از مواقع این اتفاق نمی افتد ، یعنی با همه وجود از خداوند وقوع امری را طلب می کنیم و اجابت نمی کند ، با توجه به اینکه خداوند قبل و بعد از این سخن هیچ شرطی مطرح نکرده است برای مثال نگفته : مرا بخوانید تا اگر به صلاحتان بود شما را اجابت کنم یا مرا بخوانید تا اگر مقدر بود شما را اجابت کنم و… این خلف وعده از سوی خداوند نیست؟ این شبهه به قدری در وجود من قوی شده که چند ماهی است حتی از ادای واجبات شرعی اکراه دارم چون فکر می کنم خدا به حرفی که در قرآنش گفته عمل نمی کند.
چگونه انتظار دارید که این سخن قرآن که فرموده :« مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم» مطلق و بدون قید باشد؟! یعنی مثلا اگرکسی از خدا بخواهد که خدایا مرگ مرا برسان ! به نظر شما باید مرگش برسد؟ اگر کسی مرگ دیگری را خواست چه؟ اگر کسی برای دیگری بد خواست چه ؟ اگر کسی از خدا ثروت زیاد خواست چه؟! و….ببینید هر دعایی بایستی روی حکمت مستجاب شود و مستجاب شدن دعا بدون حکمت ، بی حکمتی است و خدا خدای حکیم است!دربحث زیر تحت عناوین اول – دوم – سوم – چهارم ، مطالب مفیدی ارائه شده است:اول ) حکمت نشان ندادن دعاهایی که اجابت نمی شوند ، حکمتی دارد! یکی از حکمتهای آن امتحان الهی است که چقدر به خدا، اعتقاد و ایمان و توکل داریم تا صبرمان را دراعتقاد به خدا و باور کارهای او افزایش دهیم!
دوم ) این که حاجت های انسان برآورده میشود یا نه باید دقت بیشتری در مطلب نمود:
اولا نحوه برآورده شدن حاجات حتما نباید بطوری باشد که ما خواسته ایم یعنی این که گاهی حاجات ما برآورده میشود اما به شکلی که ما متوجه نمیشویم
ثانیا در حدیث شریف آمده است که دعای مومنین یا در همین جا برآورده می شود یا این که به شکل دیگری غیر از آنچه خواسته بود یعنی یا دفع بلا می شود یا مشکل بزرگتری از انسان در مقابل آن دعارفع و دفع می گردد و اگر صلاح انسان نباشد که در این دنیا آن را به انسان بدهند برای او ذخیره آخرت می گردد و ارزش اخروی آن چنان است که مومنین در آخرت می گویند که ای کاش هیچ کدام از دعاهای ما در دنیا برآورده نمی شد و همه ذخیره میگردید
از طرفی همین که شما به سمت خدا حرکت کرده اید به معنی این است که خداوند به شما رو آورده و نظر نموده است بنابراین مرحله بزرگی را پشت سر گذاشته اید
سوم ) نخست گفتنی است دعا به سه گونه، لفظی، قلبی و عملی است. لذا برای برآورده شدن حاجت ها و نیازها باید از هر سه راه در خواست زبانی و رابطه قلبی با خدا و کوشش و فعالیت عملی برای رسیدن به حاجت ها و نیازها پیگیری کنیم.
نکته دوم اینکه؛ باید توجه داشته باشیم در دنیا تنها ما نیستیم که زندگی می کنیم و نیازهایی داریم, بلکه دعاها و نیازهای دیگران نیز هست, بنابراین لازم است انتظارات خود را تعدیل کنیم و توقع نداشته باشیم که همه دعاهای ما مستجاب شود, زیرا چه بسا آنچه را که ما به دنبال رسیدن به آن هستیم با منافع و مصالح دیگران در تضاد باشد. لذا موانع اجابت دعا گاهی از سوی خودمان است و گاهی از سوی دیگران است.
راه عملی رسیدن به خواسته ها:
برای موفقیت و رسیدن به خواسته های مشروع خود باید برنامه ریزی و تلاش پی گیر داشت. همانطوری که اگر شخصی بیمار شود باید در کنار دعا و استمداد از خداوند متعال ،حتما به دکتر مراجعه کند ، چرا که مراجعه به پزشک و قرار گرفتن در مسیر درمان ،خود نیز سببی از جانب خداوند متعال است .و خواستن شفاء و سلامتی بدون مراجعه به پزشک، در همه موارد، راه گشا نخواهد بود .
در نتیجه؛ قرار گرفتن در مسیر هایی که خداوند متعال در پیش رویمان گذاشته،ما را در گرفتن نتیجه ی بهتر یاری می کند. همچنین انسان برای دست یابی به خواسته های خود باید تمام امکانات مادی و معنوی خود را بسیج کند و به نتیجه ی کار امیدوار باشد.نیز در کنار تلاش و کوشش انسان باید به ریسمان الهی چنگ بزند و همه چیز را از جانب خدا بداند و هر آنچه را که نیاز دارد از او بخواهد و دست نیاز به درگاهش دراز کند.
دعا و درخواست از خداوند متعال:
در دعای افتتاح آمده:«اَلْحَمْدُ لِلّهِ الذَّی لایُهْتَکُ حِجابُهُ وَلایُغْلَقُ بابُهُ وَلایُرَدُّ سائِلُهُ—سپاس خدایى را که پرده اش دریده نمىگردد و درب خانه اش بسته نمىشود و دست رد به سینه درخواست کننده اش نمىخورد.»
اینکه شما در ذکر کرده اید که بعد از دعا و خواستن از خداوند ،مسأله به بدترین نحو تمام شد،سخن صحیحی نمی باشد ،چرا که انسان به خاطر علم محدودش نسبت به زوایای وجودی خود و شرایط پیرامون خود ،(در حال و آینده )نمی تواند بهترین و یا بدترین را برای خود تشخیص دهد خداوند حکیم در معجزه ی آسمانی خود می فرماید:« … عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون ـــــ چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آن که خیرِ شما در آن است ؛ یا چیزى را دوست داشته باشید ، حال آنکه شرِّ شما در آن است ؛ در حالی که خدا مى داند و شما نمى دانید. » (البقرة:216)
و اگر انسان به حکمت و مهربانی خداوند اعتقاد داشته باشد و به این آیه از قرآن کریم که می فرماید :« وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم __ و پروردگارتان فرمود: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم ».(غافر:60) اطمینان اشته باشد ؛باید پس از دعا به درگاه الهی به آنچه که خداوند حکیم و مهربان برایش مقدر ساخته راضی و خشنود باشد و آن را برای خود بهترین بداند چون طبق آیه ی ذکر شده امکان ندارد خداوند دعای بنده اش بی پاسخ بگذارد و چون او را بیشتر ازخود او دوست دارد بهترین را برایش انتخاب نکند .در دعای افتتاح آمده :« و لَعَلَّ الذّى اَبْطَاَعَنَّی هُوَ خَیرٌ لی لِعِلْمِکَ بِعَاقَبِةِ اْلاُمُورِ—چه بسا تأخیر در استجابت دعا برایم بهتر بوده است، چون تو از عاقبت امور آگاهى..»
نا امیدی از رحمت الهی:
هیچ موقع ناامید از درگاه خداوند کریم نباشید.چراکه خدایی که رحمت واسعه اش همه را فرا گفته نا امیدی در مورد او معنا ندارد آیا می شود کنار دریا بود و از دیدن دریا نا امید شد؟ خیر، فقط کافی است چشم باز کنیم تا دریا را ببینیم. «لاَیُخَیَّبُ آمِلُه — هر که به او امید بندد نومیدش نمىسازد.»( دعای افتتاح)
باید توجه داشته باشیم که اولا؛ گرفتاری های دنیوی به صلاح ما بوده و در سازندگی ما بسیار مؤثر است. با دیدن سختی ها نباید نا امید شد. مولوی در مثنوی داستانی آورده به این مضمون که :اگر شخصی بر گلیم چوب می زند ، می خواهد گرد و غبار آن را بگیرد و قصد ندارد گلیم را کتک بزند. مصیبت ها و گرفتاری ها از این باب است. یعنی اگر بخواهد گرد و غبار غفلت و زنگار از دل ها زدوده شود راه آن تازیانه مصیبت و گرفتاری است. البته گرفتاری ها هم دوره ای دارد و خواهد گذشت.« انّ مع العسر یسراً»
ثانیا؛ توجه به این که خداوند، عالِم، آگاه و رازق است و از احوال ما با خبر می باشد نیز در رفع نا امیدی مؤثر است. اگر ما به وظیفه خود که بندگی خداوند است عمل کنیم، قطعاً خداوند هم برای بندگانش در تمامی امور راهگشاست.چنانکه در قرآن کریم می فرماید: «من یتق الله یجعل له مخرجاً و یرزقه من حیث لا یحتسب— کسی که تقوای الهی پیشه کند خداوند برای او راه چاره قرار می دهد و او را از جایی که گمان نمی کند روزی خواهد داد.»(سوره طلاق/2و3).
ثالثا؛ توجه به خداوند و از حدود بندگی خارج نشدن در زمان نا امیدی و گرفتاری بسیار ارزشمند بوده و دوره این سختی نیز خواهد گذشت.
خداوند کریم ،مهر و عشق خود را به بندگانش ،در این حدیث قدسی چنین بیان می فرماید:
«یا عیسی کم أطیل النّظر و أحسن الطلب و القوم فی غفلة لا یرجعون؛ ای عیسی چهقدر نگاههای خود را طولانی کنم(چشم انتظار بنده گانم باشم) و مشتاقانه آنها را بخواهم و مردم در غفلت باشند و به سوی من بازنگردند». (الکافى، ج8، ص134(
درنتیجه رحمت خداوند همیشه شامل بندگانش هست و نا امیدی از رحمت الهی از بزرگترین گناهان کبیره به شمرده می شود . و انسان مومن هیچگاه از رحمت الهی ناامید نمی شود.
تقرب؛ عالی ترین حکمت دعا
عالی ترین حکمت موجود در دعا این است که موجب تقرب به خداست، دعا فرصت مناجات و نجوای بیواسطه و انس با پروردگار عالم است که در حقیقت برترین امتیاز و ویژگی را دعا داراست.
دعا نوعی عبادت و پرستش است و درهر عبادتی که با قصد قربت انجام می شود ؛ عبادت کننده تصمیم دارد به خدای خود نزدیک شود و به کمالات ذات اقدس اله آراسته گردد، خالی از اثر قربی نیست. بنابر این، همین که دعا و عبادت با خلوص نیت و شرایط لازم انجام می شود، در همان لحظه به اجابت می رسد و اثر معنوی خود را بر روح و جان انسان می گذارد. و با استمرار این حالت است که آدمی به تدریج مظهر نورانیت و اسماء و صفات کمالیه حق تعالی شده، به کمال و سعادت شایسته خود می رسد، خود دعا کردن، در حقیقت، درمان عطش قلب و تسکین سوزش جان و و نیاز روح به عروج به عالم قدس اله است.
امام صادق(علیه السلام) در حدیثی میفرمایند:« شما با هیچ وسیله ای همانند دعا نمی توانید به خدا نزدیک شوید.) میزان الحکمه، ج ۲، ص ۸۷۲، حدیث ۵۵۷۱( ایشان در روایت دیگری فرموده اند:« نزد خدای عزو جل منزلتی است که فقط با مسألت و دعا میتوان به آن مقام رسید.» ( میزان الحکمه، ج ۲، ص ۸۶۹، حدیث ۵۵۲۹)
در نتیجه؛
این دنیا اصلا جای رسیدن به خواسته های شخصی نیست. و فلسفه وجودی این دنیا، به کمال رساندن انسان وبندگی و تسلیم بودن به خواست خداوند حکیم است. و یکی از بهترین ابزاری که خداوند متعال برای طی این مسیر متعالی در اختیار انسان قرار داده ،دعا و در خواست به درگاهش می باشد.دعا موجب رشد و تعالی در وجود انسان می شود و فرصتی است مناسب برای اظهار بندگی و فقر محض در برابر خداوند قادرمتعال ، دعا نشان دهنده ی بندگی و تسلیم در برابر خداوند است .
اجابت دعا چیست:
هیچ دعایی خالی از نوعی اجابت نیست؛یعنی بنده با دعا به درگاه الهی دست خالی بر نمی گردد . امام سجاد(علیه السلام) فرمودند: «دعای مؤمن از سه حال خارج نیست؛ یا برایش ذخیره می گردد یا در دنیا برآورده می شود یا بلایی را که می خواهد به او برسد دفع می کند.»(میزان الحکمه ، ج 4 ،ح 5723)
علما و عرفا با استفاده از آیات و روایات می فرمایند: وقتی کسی دعا می کند حتما اجابت می شود ولی اجابت دعا به سه گونه است:
1-یا همان خواسته را با فاصله می دهند.
2- یا اگر آن خواسته به مصلحتش نبود چیز دیگری ، بالاتر از خواسته اش را در این دنیا عطا می کنند.
3- و یا اگر آن خواسته به مصلحتش نبود ، عوض آن خواسته، چیز بسیار بسیار بزرگتر از آن را خداوند در آخرت به او عطا می کند . و هیچ کس بی پاسخ نمی ماند.
در روایات هست که چه بسیار دعا کندگان که روز قیامت ، آرزو می کنند که ای کاش هیچ کدام از دعاهایشان مستجاب نمی شد و همه ی آنها برایش ذخیره می شد. امام باقر علیه السّلام فرمودند: « إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى إِذَا أَحَبَّ عَبْداً غَتَّهُ بِالْبَلَاءِ غَتّاً وَ ثَجَّهُ بِالْبَلَاءِ ثَجّاً فَإِذَا دَعَاهُ قَالَ لَبَّیْکَ عَبْدِی لَئِنْ عَجَّلْتُ لَکَ مَا سَأَلْتَ إِنِّی عَلَى ذَلِکَ لَقَادِرٌ وَ لَئِنِ ادَّخَرْتُ لَکَ فَمَا ادَّخَرْتُ لَکَ خَیْرٌ لَک ــــــ چون خدا بنده اى را دوست بدارد او را به یکباره در بلا فرو پیچد و در بلا غرقش کند ، در این هنگام چون بنده ، خدا را بخواند ، خداوند فرماید: لبیک بنده ام ، اگر در آنچه خواهش کردى عجله کنم ، بر آن قادرم ، در حالی که اگر آن را برای تو ذخیره کنم برایت بهتر است.» (بحار الأنوار ، ج 64 ،ص208)
نتیجه گیری:
اگر انسان دعا کند و به دلیل عدم اجابت دعایش خللی در ایمانش به وجود بیاید ،باید پایه ها اعتقادی و خداشناسی خود را تصحیح کند. برای رسیدن به شناخت صحیح نسبت به خداوند متعال اولین قدم شناخت عقلی نسبت به صفات باری تعالی می باشد ،و این شناخت به واسطه ی بهره گیری از براهین اثبات ذات و صفات کمالیه ی الهی محقق می گردد .برای این منظور می توانید به کتاب های اعتقادی مراجعه نمایید و از اساتید این علم کمک بگیرید .(به عنوان نمونه می توانید کتاب آموزش عقاید آیت مصباح مطالعه نمایید.)
گام دوم در مسیر خدا شناسی ؛داشتن یک برنامه ی معنوی است (خود سازی و خود شناسی که انسان را در مسیر الهی قرار می دهد) برای این منظور میتوانید از اساتید اخلاق کمک بگیرید و اگر دسترسی به چنین اساتیدی ندارید می توانی از سی دی های موجود آن بزرگواران استفاده نمایید.(برای نتیجه ی بیشتر و بهتر می توانید به سایت دانشجویی پرسمان بخش اخلاق رجوع کنید.)
اگر انسان به خداشناسی و هدف زندگی دست یابد،در می یابد که خداوند چون عالم و قادر و بی نیاز و حکیم است ؛ پس ظلم نمی کند و هر کاری که انجام می دهد از روی حکمت است. و در برآورده کردن و یا برآورده نکردن حاجات بنده گانش؛ از غرضهای مادی و نفسانیی که در انسانها یافت می شود؛ پاک و مبرا است. کسی که خدا را شناخته در می یابد که خداوند زیباترین موجود است ،پس چون خدا از همه زیباتر است عاشق او می شود . لذا خواسته او را به خواسته ی همه موجودات و حتی به خواسته های خود ترجیح می دهد. و متوجه می شود که خداوند از خودش به خودش نزدیکتر و مهربان تر است. به همین خاطر تمام آرزوهایش و دعاهایش، مطابق اراده و خواسته خداوند متعال می شود ؛ چون خدا را دوست دارد و می داند خواسته او بهترین خواسته هاست. به همین خاطر اگر هم خواسته ای داشت که در ظاهر برآورده نشد، باز شاکر است چون خواست خدا را بر خواهشهای خودش، مقدم می داند.
امام صادق (ع): «إِنَّ أَعْلَمَ النَّاسِ بِاللَّهِ أَرْضَاهُمْ بِقَضَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ — همانا دانا ترین مردم به خدا، راضی ترین آنها به قضاء خداوند عز و جل می باشند».(الکافی ،ج2 ، ص60 باب الرضا بالقضاء ،ص : 60)
امام کاظم (ع): «یَنْبَغِی لِمَنْ عَقَلَ عَنِ اللَّهِ أَنْ لَا یَسْتَبْطِئَهُ فِی رِزْقِهِ وَ لَا یَتَّهِمَهُ فِی قَضَائِهِ —- سزاوار است برای کسی که خدا را شناخته، او را در رسانیدن روزیش به کندی منسوب نکند و او را در حکم و قضایش متهم نداند».(الکافی ، ج2 ،باب الرضا بالقضاء، ص : 60)
حال اگر دعایی مستجاب نشد به این معنی نیست که خداوند اعتنایی به بنده اش نکرده. در روایات آمده : خداوند به بنده اش مشتاق تر از بنده به خداست. و وقتی بنده ای خدا را می خواند ؛ قبل از او ، خداوند او را خوانده و دعوت کرده که توانسته دعا کند و با خدا مناجات نماید. بعد از دعای بنده هم حتما خداوند به او جواب می دهد و اجابتش می کند. استدلالات فلسفی نیز این را ثابت می کند. و ثابت می کند که امکان ندارد بنده خدا را بخواند و دعا کند با اینکه خدا او را دعوت نکرده باشد.
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده که: «دعا کن و مگو کار، گذشته است (و آنچه مقرر شده همان می شود) همانا نزد خداوند عزوجل مقام و منزلتی است که جز با درخواست به دست نمی آید.» (میزان الحکمه،ج4،ص)164
در این روایات تنها بحث از فضیلت و عبادت بودن دعا و ارزش خود دعاست و هیچ بحثی از گرفتن حاجت و نگرفتن آن به میان نیامده است، تا ما ارزش حقیقی دعا را درک کرده و با شوق و رغبت به سوی آن بشتابیم.
لذا توجه به این نکته از اهمیت زیادی برخوردار است که بنده در هر شرایطی دعا را رها نکند. البته در هر حال باید روح تسلیم در برابر خواست خداوند متعال داشته باشد و با سپردن مصلحت امور خود به خداوند، از دعا و خواهش دست برندارد؛ زیرا با دعا کردن برکات زیادی نصیب او خواهد شد.
بنابراین اگر انسان خواسته ای دارد که دلش همواره مشغول اوست و او را از یاد حق باز داشته است از خداوند بخواهد که اگر خیر است برآورده سازد و اگر به صلاح نیست او را از این دل مشغولی رها سازد. لذا ترک دعا تا زمانی که دلش مشغول آن حاجت است جایز نیست؛ چرا که اگر به درگاه خدا نرود به دام شیطان گرفتار خواهد شد. اما اگر به این باور رسید که خدای مهربان قادر و علیم، بر اساس حکمتش خواسته وی را اجابت نکرده، شاکر خدای سبحان باشد.« من یتوکل علی الله فهو حسبه»
چهارم ) اما گاهی عدم استجابت دعاها علت ها ی گوناگونی دارد که در کلام معصومین (علیهم السلام) به انها اشاره شده است:
1.امید به غیر خدا
بزرگترین مانع پذیرش دعا این است که به کسى یا چیزى غیرازخدا امید بسته و یا او را به صورت مستقل مورد نیایش قراردهیم .
از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:
«اذا اراد احدکم ان لا یسال ربه شیئا الا اعطاه فلییاس من الناس کلهم، ولا یکون له رجاء الا عند الله، فاذا علم الله عزوجل ذلک من قلبه لم یسال الله شیئا الا اعطاه —هرگاه یکى از شما بخواهد که هرچه ازخداوند درخواست کند به او بدهد، باید از همه مردم چشم امید قطع کرده و جز به خدا امید نبندد. پس، چون خداى عزوجل دانست که او به راستى چنین است، هر چه از خدا بخواهد به اوعطا کند.»( کافى، ج 2، ص 48)
2.گناه و معصیت
یکى دیگر از موانع مهم پذیرش دعا، نافرمانى و سرپیچى از دستورات خداوند است. بندگان خدا با هر قدمى که به سوى گناه برمى دارند یک قدم از خداوند فاصله مى گیرند و موجبات محرومیت خویش از اجابت الهى را فراهم مى آورند.امام باقر علیه السلام در این باره فرموده است:«ان العبد یسال الله الحاجة فیکون من شانه قضاؤها الى اجل قریب او الى وقت بطى ء فیذنب العبد ذنبا فیقول الله تبارک وتعالى للملک: لا تقض حاجته واحرمه ایاها، فانه تعرض لسخطى واستوجب الحرمان منى — بنده ازخداوند حاجتى را مى خواهد و از شان خداست که آن را درآینده اى نزدیک یا با تاخیر برآورده سازد، اما بنده مرتکب گناهى مى شود، پس، خداوند تبارک و تعالى به فرشته مى گوید: حاجت او را برمیآور و او را از آن محروم گردان؛ زیرا که او خود را در معرض خشم من نهاد و مستوجب محرومیت ازسوى من شد .»( بحارالانوار، ج 73، ص 329، ح 11 (
3. ترک امر به معروف و نهى از منکر
کسانى که این دو فریضه الهى را ترک مى کنند دعایشان مستجاب نخواهد شد. چنانکه پیامبرگرامى اسلام دراین باره فرموده است: «لتامرن بالمعروف ولتنهن عن المنکر او لیسلطن الله شرارکم على خیارکم ویدعوا خیارکم فلا یستجاب لهم—)یا) امر به معروف و نهى از منکر کنید، و یا)این نتیجه پیش مى آید که (خداوند، بدترین شما را بر بهترین شما مسلط مى کند، و خوبترین شما دعا مى کنند، ولى مستجاب نمى شود»( بحارالانوار، ج 75، ص 311)
4.ستم و تجاوز به حقوق دیگران
یکى دیگر ازموانع پذیرش دعا، تجاوز به حقوق دیگران است که در روایات فراوانى براین مطلب تاکید شده است .على علیه السلام فرمودند: «ان الله عزوجل اوحى الى عیسى بن مریم علیه السلام: قل للملاء من بنى اسرائیل . . . انى غیر مستجیب لاحد منکم دعوة – ولاحد من خلقى – قبله مظلمة —خداوند به عیسى بن مریم وحى فرمود: به اشراف)و بزرگان( بنى اسرائیل بگو: … من هرگز دعاى کسى از شما یا دیگر آفریدگانم را که برگردنش حقى ازدیگران است، اجابت نخواهم کرد( الخصال، ص 337، ح 40(
5.کسب حرام
پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه وآله فرمود: «ان العبد لیرفع یده الى الله ومطعمه حرام، فکیف یستجاب له وهذا حاله —همانا بنده دستش را )براى دعا(به درگاه خدا بالا مى برد در حالى که خوراکش حرام است . با چنین حالى، چگونه دعایش مستجاب مى شود؟»( ارشاد القلوب، ص 149(
6.غفلت و بى خبرى
7.مخالفت با حکمت الهى
در برخى از موارد، انسان به خاطر نداشتن آگاهى، چیزى را از خدا مى خواهد که با حکمت الهى سازگارى ندارد و به مصلحت او نیست، از این رو دعایش مستجاب نمى شود .
امام على علیه السلام در این باره مى فرماید: «ان کرم الله لا ینقض حکمته؛ فلذلک لا تقع الاجابة فى کل دعوة —به راستى که کرم)و بزرگوارى( خداى سبحان، حکمت او را نقض نکند؛ و از این رو هر دعایى اجابت نشود» (غررالحکم، ح3478)
8.انجام ندادن فرامین الهی
استجابت دعا و خلف وعده