افزایش جمعیت
🖌:افزایش جمعیت و یا کاهش جمعیت؟چرا؟
پرسشگرگرامی. شکی نیست که نیروی انسانی جوان و کارآمد زیر بنای اصلی توسعه هر کشور و اساس قدرت آن را در زمینه های مختلف تشکیل می دهد. پیشرفت هر کشور، مرهون پیشرفت علمی در بخش های مختلف است که این امر در گرو وجود نیروی جوان و پویا در بخش های مختلف است .آنچه این رسانه به عنوان مشکلات و بحران افزایش جمعیت مطرح نموده است از نظر کارشناسان کشور ما پنهان نبوده و طرح افزایش جمعیت با توجه به منابع، ذخائرو ظرفیت ها ی زیاد کشور مطرح شده است .همانگونه که مقام معظم رهبری اشاره فرمودند: «مسئله جمعیّت که بجد هم مورد بحث و اختلاف نظر در جامعه است، مسئله بسیار مهمّی است. بلاشک از نظر سیاست کلّی کشور، کشور باید برود به سمت افزایش جمعیّت؛ البتّه به نحو معقول و معتدل. همه اشکالات و ایرادهایی که وارد می شود -که بعضی از اشکالاتی را هم که مطرح می کنند ما دیده ایم – قابل برطرف شدن و قابل پاسخ دادن است. آنچه مهم است این است که کشور ما با ظرفیّت طبیعی و با ویژگی جغرافیای سیاسی خود احتیاج دارد به یک جمعیّت بیشتر؛ علاوه بر این مسئله نمای جوان برای کشور یک مسئله اساسی و مهم و تعیین کننده است. آن طوری که اهل علم و اهل تحقیق بررسی کرده اند و جوانب قضیّه را ملاحظه کرده اند و آمارها را مورد مداقّه قرار داده اند، ما اگر چنانچه با این شیوه ای که امروز داریم حرکت می کنیم پیش برویم، در آینده نه چندان دور، یک کشور پیری خواهیم بود که علاج این بیماری پیری هم در حقیقت در دسترس نیست؛ حالا نه اینکه در دسترس ما نیست، بلکه در دسترس هیچ کس نیست؛ یعنی امروز کشورهایی که در دنیا دچار پیری شده اند و قدرت زاد و ولد خودشان را از دست داده اند، به د شواری می شود گفت که راه علاجی برای حلّ این مشکل دارند. ما هم طبعاً با همین مشکل مواجه خواهیم شد؛ و نباید بگذاریم به اینجا برسد. البتّه مبانی اسلامی و تفکّر اسلامی در زمینه جمعیّت و افزایش جمعیّت و با توجّه به وضع جغرافیای سیاسی منطقه و کشور جمهوری اسلامی، یک چیزهای روشن و واضحی است… قطعاً این کشور با این سطح وسیع، با این تنوّع آب و هوایی، با این امکانات فراوان زیرزمینی، با این استعداد بالقوّه علمی که در این کشور وجود دارد، می تواند یک کشور پر جمعیّتی باشد …یک نگاه مقلّدانه ای به زندگی غربی یا به زندگی اروپایی وجود داشته که به اینجاها منتهی شده و میراث آن به ماها رسیده؛ ما هم در یک برهه ای از زمان غفلت کردیم، کاری که باید انجام بدهیم انجام ندادیم. در حالی که امروز دربعضی از همین کشورهای غربی از کاهش باروری دارند زیان می بینند، پشیمانند.(پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، پیام به همایش ملی تغییرات جمعیتی ، 9/8/92) سایر توضیحات:
در سال های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی و به ویژه مقطع دفاع مقدس ، به دلیل شرایط روز از جمله شرایط جنگی که همواره اقتضای افزایش جمعیت کشور را دارد ، شاهد رشد چند برابری جمعیت کشور شدیم به طوری که با پایان جنگ و آغاز دوران موسوم به دوران سازندگی با پدیده ای به نام «انفجار جمعیت» مواجه شدیم که این پدیده به مانعی بزرگ در سر راه تلاش های نظام برای بازسازی ویرانه های کشور و نیز روند سازندگی در مقطع پس از جنگ به شمار می آمد . از این روی یکی از سیاست هایی که در مقطع موسوم به دوران سازندگی در پیش گرفته شد عبارت بود از «کنترل جمعیت» که بر اساس آن تبلیغات گسترده ای مبنی بر کاهش جمعیت و جلوگیری از پدیده انفجار جمعیت صورت گرفت و اقدامات عملی فراوانی هم انجام شد که در نهایت باعث کاهش جمعیت و رساندن آن به میزان معقولی شد و می توان گفت تصمیمی که در آن مقطع اتخاذ شده بود هر چند می توانست ایرادهایی هم داشته باشد ولی در مجموع یک تصمیم معقول و منطقی بود ، اما تداوم این روند در طی سال های بعد ، می توانست منجر به تغییرات جمعیتی ای گردد که با هدف سیاست کاهش جمعیت – یعنی گام برداشتن در مسیر رشد و شکوفایی کشور – تعارض داشته باشد چرا که ادامه این سیاست و کاهش شدید نرخ زاد و ولد (همان پدیده ای که امروزه با آن مواجه هستیم) در آینده ای نه چندان دور باعث پیر شدن بخش اعظم هرم سنی کشور و کاهش نیروی جوان فعال و بانشاط خواهد شد که خود به انواع معضلات اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و … دامن خواهد زد . به همین دلیل مقام معظم رهبری به عنوان سکاندار اصلی کشور و مسئول سیاست گذاری های کلان کشور ، با ارزیابی شرایط و اوضاع زمانه ، نسبت به کاهش نرخ زاد و ولد و به تبع آن کاهش شدید جمعیت و تبدیل نمای جامعه به یک نمای پیر ، واکنش مقتضی نشان دادند . به عنوان مثال مقام معظم رهبری در پیامی به همایش ملی تغییرات جمعیتی در این زمینه فرمودند : «بلاشک از نظر سیاست کلّی کشور، کشور باید برود به سمت افزایش جمعیّت؛ البتّه به نحو معقول و معتدل. همه ی اشکالات و ایرادهایی که وارد میشود -که بعضی از اشکالاتی را هم که مطرح میکنند ما دیده ایم – قابل برطرف شدن و قابل پاسخ دادن است. آنچه مهم است این است که کشور ما با ظرفیّت طبیعی و با ویژگی جغرافیای سیاسی خود احتیاج دارد به یک جمعیّت بیشتر؛ علاوه بر این –همان طور که قبلاً هم گفته ایم- مسئله ی نمای جوان برای کشور یک مسئله ی اساسی و مهم و تعیین کننده است. آن طوری که اهل علم و اهل تحقیق بررسی کرده اند و جوانب قضیّه را ملاحظه کرده اند و آمارها را مورد مداقّه قرار داده اند، ما اگر چنانچه با این شیوه ای که امروز داریم حرکت میکنیم پیش برویم، در آینده ی نه چندان دور، یک کشور پیری خواهیم بود که علاج این بیماری پیری هم در حقیقت در دسترس نیست؛ حالا نه [ اینکه] در دسترس ما نیست، [بلکه] در دسترس هیچ کس نیست؛ یعنی امروز کشورهایی که در دنیا دچار پیری شده اند و قدرت زاد و ولد خودشان را از دست داده اند، به دُشواری میشود گفت که راه علاجی برای حلّ این مشکل دارند. ما هم طبعاً با همین مشکل مواجه خواهیم شد؛ و نباید بگذاریم به اینجا برسد.»( http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=contentShow&id=11226 )
از این روی اگر چه هیچ کس منکر لزوم توجه به کیفیت جمعیت نمی باشد ، اما در عین حال کمیت جمعیت نیز باید مورد توجه قرار گیرد چرا که کمیت جمعیت در صورتی که مطابق استاندارد ها باشد ، خود یکی از مولفه های قدرت یک ملت و یکی از عوامل رشد می باشد همانگونه که کاهش جمعیت در صورتی که بر خلاف قواعد بوده و به پیر شدن هرم سنی جمعیت منجر شود باعث افول قدرت ملت و عقب ماندگی در میان مدت و دراز مدت خواهد بود . در واقع شادابی جامعه، نیروی کار فعال، بروز استعدادهای جوان و جایگزینی نیروهای پیر، تنها در گرو برخورداری از یک جمعیت سالم و متناسب است.
یک جامعه پویا هرگز نمیتواند نتیجه عملکرد یک جمعیت نامتوازن باشد. دقیقاً به همین دلیل است که باید بر کیفیت جمعیت تأکید و توجه کرد؛ کیفیتی که نفی کننده کمیت آن نیست چرا که تعداد نفوس یک کشور، پشتوانه اصلی حفظ و یا تغییر کیفیت جمعیت آن است.
در پایان به منظور آشنایی با این موضوع و دانستن اینکه سیاست اخیر افزایش جمعیت ، گامی در راستای رشد و پیشرفت همه جانبه است که در آن ارتقای کیفی جمعیت نیز درنظر گرفته شده است متن کامل سیاست های کلی افزایش جمعیت که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده است خدمت شما تقدیم می کنیم :
بسم الله الرّحمن الرّحیم
با عنایت به اهمیّت مقوله جمعیّت در اقتدار ملّی؛ و با توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیّت کنونی کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز؛ و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیّت و نرخ باروری در سالهای گذشته، سیاستهای کلی جمعیّت ابلاغ میگردد. با در نظر داشتن نقش ایجابی عامل جمعیّت در پیشرفت کشور، لازم است برنامهریزیهای جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور متناسب با سیاستهای جمعیّتی انجام گیرد. همچنین ضروری است با هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاههای ذیربط در این زمینه، اقدامات لازم با دقّت، سرعت و قوّت صورت گیرد و نتایج رصد مستمر اجرای سیاستها گزارش شود.
سیّدعلی خامنهای
۳۰/اردیبهشت/۱۳۹۳
«سیاستهای کلی جمعیّت»
۱- ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی.
۲- رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوجهای جوان و توانمندسازی آنان در تأمین هزینههای زندگی و تربیت نسل صالح و کارآمد.
۳- اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمهای هزینههای زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و مؤسسات حمایتی ذیربط.
۴- تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزشهای عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش مهارتهای زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاورهای بر مبنای فرهنگ و ارزشهای اسلامی- ایرانی و توسعه و تقویت نظام تأمین اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبتهای پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری.
۵- ترویج و نهادینهسازی سبک زندگی اسلامی- ایرانی و مقابله با ابعاد نامطلوب سبک زندگی غربی.
۶- ارتقاء امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیّت و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی، بویژه اعتیاد، سوانح، آلودگیهای زیست محیطی و بیماریها.
۷- فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیشبینی ساز و کار لازم برای بهرهمندی از تجارب و توانمندیهای سالمندان در عرصههای مناسب.
۸- توانمندسازی جمعیّت در سن کار با فرهنگ سازی و اصلاح، تقویت و سازگار کردن نظامات تربیتی و آموزشهای عمومی، کارآفرینی، فنی ـ حرفهای و تخصصی با نیازهای جامعه و استعدادها و علایق آنان در جهت ایجاد اشتغال مؤثر و مولّد.
۹- باز توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیّت، متناسب با ظرفیت زیستی با تأکید بر تأمین آب با هدف توزیع متعادل و کاهش فشار جمعیّتی.
۱۰- حفظ و جذب جمعیّت در روستاها و مناطق مرزی و کم تراکم و ایجاد مراکز جدید جمعیّتی بویژه در جزایر و سواحل خلیج فارس و دریای عمان از طریق توسعه شبکههای زیربنایی، حمایت و تشویق سرمایهگذاری و ایجاد فضای کسب و کار با درآمد کافی.
۱۱- مدیریت مهاجرت به داخل و خارج هماهنگ با سیاستهای کلی جمعیّت با تدوین و اجرای ساز و کارهای مناسب.
۱۲- تشویق ایرانیان خارج از کشور برای حضور و سرمایه گذاری، و بهرهگیری از ظرفیتها و تواناییهای آنان.
۱۳- تقویت مؤلفههای هویتبخش ملی (ایرانی، اسلامی، انقلابی) و ارتقاء وفاق و همگرایی اجتماعی در پهنه سرزمینی بویژه در میان مرزنشینان؛ و ایرانیان خارج از کشور.
۱۴- رصد مستمر سیاستهای جمعیّتی در ابعاد کمّی و کیفی با ایجاد ساز و کار مناسب و تدوین شاخصهای بومی توسعه انسانی و انجام پژوهشهای جمعیّتی و توسعه انسانی.(پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری)
افزایش جمعیت