پیامبر (ص) و سنت جاهلی عرب

در رابطه با قسمت اول سوال شما، آداب و سنت های زمان جاهلیت را می توان به سه قسم تقسیم نمود که متناسب هر کدام پیامبر(ص) رفتار متفاوتی داشته اند:الف) سنت های غلط و مردود، مانند بت پرستی و زنده به گور کردن دختران. رفتار رسول خدا(ص) با این سنت ها از همان اول نفی آنها بوده و مخالفت جدی می کردند.ب) سنت های درستی که با تحریف مخلوط شده بودند، مانند مناسک حج و طواف خانه خدا. رفتار رسول خدا(ص) با این سنت ها به صورت تصحیح عمل و برطرف کردن معایب آن بوده و اصل عمل را رد و تکذیب ننمودند.ج) سنت هایی که معمول بوده و در اصل جاهلی نبوده است. مانند شعر سرایی، مهمان نوازی. رفتار رسول خدا(ص) با این سنت ها تایید بوده است. برای آشنایی بیشتر مقاله زیر را مطالعه بفرمایید:
http://www.hawzah.net/fa/Article/View/78186/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B5%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D9%84%D9%87-%D9%88-%D8%B3%D9%84%D9%85-%D9%88-%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C
قسمت دوم:
پیامبر(ص) سفارش های متفاوتی داشته که همه مهم بوده و هست و می توان از بعضی آنها نام برد مانند: توحید، تقوا ، آداب خوب، خوشرفتاری، وحدت و ….
قسمت سوم :
طبق روایات شیعه و سنی ، حضرت ابو طالب علیه السلام ، به خواستگاری خدیجه رفت و خود آن حضرت خطبه عقد را جاری کرد . ما به چند روایت از مصادر شیعه و سنی در این باره اشاره می کنیم :
منابع شیعه :
مرحوم شیخ صدوق در کتاب من لا یحضره الفقیه می نویسد : وَ خَطَبَ أَبُو طَالِبٍ رَحِمَهُ اللَّهُ لَمَّا تَزَوَّجَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه وآله وسلم) خَدِیجَةَ بِنْتَ خُوَیْلِدٍ رَحِمَهَا اللَّهُ بَعْدَ أَنْ خَطَبَهَا إِلَی أَبِیهَا وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ إِلَی عَمِّهَا فَأَخَذَ بِعِضَادَتَیِ الْبَابِ وَ مَنْ شَاهَدَهُ مِنْ قُرَیْشٍ حُضُورٌ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنْ زَرْعِ إِبْرَاهِیمَ وَ ذُرِّیَّةِ إِسْمَاعِیلَ وَ جَعَلَ لَنَا بَیْتاً مَحْجُوجاً وَ حَرَماً آمِناً یُجْبی إِلَیْهِ ثَمَراتُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ جَعَلَنَا الْحُکَّامَ عَلَی النَّاسِ فِی بَلَدِنَا الَّذِی نَحْنُ فِیهِ ثُمَّ إِنَ ابْنَ أَخِی مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا یُوزَنُ بِرَجُلٍ مِنْ قُرَیْشٍ إِلَّا رَجَحَ وَ لَا یُقَاسُ بِأَحَدٍ مِنْهُمْ إِلَّا عَظُمَ عَنْهُ وَ إِنْ کَانَ فِی الْمَالِ قَلَّ فَإِنَّ الْمَالَ رِزْقٌ حَائِلٌ وَ ظِلٌّ زَائِلٌ وَ لَهُ فِی خَدِیجَةَ رَغْبَةٌ وَ لَهَا فِیهِ رَغْبَةٌ وَ الصَّدَاقُ مَا سَأَلْتُمْ عَاجِلُهُ وَ آجِلُهُ مِنْ مَالِی وَ لَهُ خَطَرٌ عَظِیمٌ وَ شَأْنٌ رَفِیعٌ وَ لِسَانٌ شَافِعٌ جَسِیمٌ فَزَوَّجَهُ وَ دَخَلَ بِهَا مِنَ الْغَدِ فَأَوَّلُ مَا حَمَلَتْ وَلَدَتْ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه وآله وسلم) . (من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص: 398)
هنگامی که رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله در جلسه خواستگاری خدیجه دختر خویلد ، رحمها اللَّه ، با پدر یا عموی او صحبت می کرد ، أبو طالب در اجتماع قریش حضور یافت و در حالی که دو طرف در حجره را گرفته بود خطبه عقد را این چنین آغاز کرد : «سپاس خدای را که ما را از نسل ابراهیم و ذرّیّه اسماعیل قرار داد ، و برای ما خانه ای نهاد که مردمان گرد او طواف کنند ، و نیز حرم امنی که از اطراف جهان نعمت ها به سوی آن می آورند ، و ما را در دیار خود بر مردم فرمانروا قرار داد ، آنگاه گفت : این برادر زاده من محمّد بن عبد اللَّه بن عبد المطّلب با هیچ یک از مردان قریش سنجیده نشود جز آن که برتری یابد ، و با هیچ کس از آنان قیاس نگردد ، جز آن که بزرگتر آید اگر چه از مال دستش تهی است (لکن این نقص نیست) ؛ زیرا که مال نصیبی ناپایدار و سایه ای زود گذر است ، و اکنون او را به همسری با خدیجه رغبتی است و خدیجه را بازدواج با او شوقی، و آنچه از مهریّه و صداق باشد بر عهده من خواهد بود چه نقدینه و چه بر ذمّه، و او دارای موقعیّت حسّاسی است شخصیّت و مرتبه ای رفیع دارد، و دارای زبانی است نرم و کاربر»
و خدیجه را به همسری او درآورد و رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله فردای آن روز با وی عروسی کرد و اوّلین فرزندی که از پیغمبر (ص) حامله گشت عبد اللَّه بن محمّد صلوات اللَّه علیه و آله بود.
این روایت در بسیاری از کتاب های دیگر شیعه ؛ از جمله : الکافی ، شیخ الکلینی ، ج 5 ، ص 374 – 375 و رسالة فی المهر ، شیخ المفید ، ص 29 وعوالی اللئالی ، ابن أبی جمهور ، ج 3 ، ص113 و … نقل شده است
منابع اهل تسنن :
بسیاری از علمای اهل تسنن نیز روایت خطبه خواندن ابی طالب علیه السلام را نقل کرده اند ؛ از جمله آلوسی در تفسیر خود می نویسد : وقد صح أن أبا طالب یوم نکاح النبی صلی الله علیه وسلم خطب بمحضر رؤساء مضر . وقریش فقال : الحمد لله الذی جعلنا من ذریة إبراهیم وزرع اسماعیل وضئضیء معد وعنصر مضر وجعلنا حضننة بیته وسواس حرمه وجعل لنا بیتا محجوجا وحرما آمنا وجعلنا الحکام علی الناس ثم أن ابن أخی هذا محمد بن عبد الله لا یوزن برجل إلا رجح به فإن کان فی المال قل فإن المال ظل زائل وأمر حائل ومحمد من قد عرفتم قرابته وقد خطب خدیجة بنت خویلد وبدل لها من الصداق ما آجله وعاجله من مالی کذا وهو والله بعد هذا له نبأ عظیم وخطر جلیل . (تفسیر الآلوسی ، الآلوسی ، ج 18 ، ص 51)
این مطلب صحت دارد که ابوطالب (علیه السلام) در روز نکاح پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) در حضور رؤساء قبیله مضر و قریش این خطبه را خواند : … .
و زمخشری ، مفسر و ادیب مشهور اهل سنت می نویسد : حضر أبو طالب نکاح رسول الله صلی الله علیه وسلم خدیجة رضی الله عنها، ومعه بنو هاشم ورؤساء مضر، فقال الحمد لله الذی جعلنا من ذریة إبراهیم وزرع إسماعیل، وضئضئی معد وعنصر مضر، … (ربیع الأبرار ، ج1 ، ص467 و الکشاف عن حقائق التنزیل وعیون الأقاویل ، ج 1 ، شرح ص 477)
ابوطالب (علیه السلام) در هنگام عقد رسول خدا و حضرت خدیجه (علیهما السلام) حضور داشت ؛ در حالی که بنی هاشم و رؤساء مکه با وی همراه بودند ، ابو طالب گفت : سپاس خدایی را که ما را از فرزندان ابراهیم قرار داد …
و مبرّد در الکامل می نویسد : خطبة لأبی طالب : وخطب أبو طالب بن عبد المطلب لرسول الله صلی الله علیه وسلم فی تزوجه خدیجة بنت خویلد رحمة الله علیها، فقال؛ الحمد لله الذی جعلنا من ذریة إبراهیم وزرع إسماعیل ، …
و در پایان می گوید : وهذه الخطبة من أقصد خطب الجاهلیة . (الکامل فی اللغة والادب ، المبرد ، ج1 ، ص302)
و بسیاری از علمای اهل سنت این خطبه را نقل کرده اند که به جهت اختصار فقط آدرس های آن ها ذکر می شود :
تاریخ ابن خلدون ، ج2 ، ص407 ، باب المولد الکریم وبدء الوحی و إعجاز القرآن ، الباقلانی ، ص 153 و تفسیر البحر المحیط ، أبی حیان الأندلسی ، ج 3 ، ص 110 و تاریخ الیعقوبی ، الیعقوبی ، ج 2 ، ص 20 و إمتاع الأسماع ، المقریزی ، ج 6 ، ص 29 و سبل الهدی والرشاد ، الصالحی الشامی ، ج 2 ، ص 165 و السیرة الحلبیة ، الحلبی ، ج 1 ، ص 226 و تاج العروس ، الزبیدی ، ج 1 ، ص 194 و جمهرة خطب العرب فی عصور العربیة الزاهرة ، أحمد زکی صفوت ، ج1 ، ص77 و المستطرف فی کل فن مستظرف ، شهاب الدین محمد بن أحمد أبی الفتح الأبشیهی ، ج2 ، ص497 و نثر الدر ، الآبی ، ج1 ، ص85 و … .