آثار بخل
آثار بخل چیست ؟
آثار و پیامدهای بخلدر میان صفات نکوهیده و رذایل اخلاقی کمتر صفتی به اندازه «بخل» مشکل آفرین بوده و هست و پیامدهای سوء داشته و دارد، از جمله این که:گرچه بخیل در حفظ اموال خود می کوشد ولی بیش از آن، آبروی خود را از دست می دهد. در این رابطه نیز در
[378]
روایات اسلامی اشاره هایی شده است که اجمالا در ذیل مطرح می نماییم:
1- حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «البخیل یسمح من عرضه باکثر مما امسک من عرضه، بخیل بیش از آنچه که از متاع دنیا برای خود نگهداری می کند، از عرض و آبروی خود می بخشد» . (54)
2- بخیل زود دوستانش را از دست می دهد و در زندگی در برابر انبوه مشکلات غریب و تنها می ماند. امیر مؤمنان علی علیه السلام در این رابطه می فرمایند: «لیس لبخیل حبیب، بخیل یار و دوست ندارد! » (55)اگر بخیل زمان کوتاهی دوستانی داشته باشد، «بخل» او سبب ذلت دوستان و عزت دشمنانش می شود. همان گونه که از امام علی علیه السلام نقل شده است:
«البخل (البخیل) یذل مصاحبه و یعز مجانبه» (56)
3- «بخیل» ، همیشه زحمت می کشد و ثمره کارش را وارثانش می برند، در دنیا برخود سخت می گیرد و در آخرت نیز گرفتاریش به خاطر اندوختن اموال فراوان، زیاداست. حضرت علی علیه السلام می فرمایند: «البخیل خازن لورثته، بخیل خزانه دار ورثه خویش است (وارثانی که گاه یک درهم از اموال او را برایش انفاق نمی کنند) . (57)
4- «بخیل» زندگی فقیرانه ای دارد، زیرا، هنگامی که «بخل» انسان شدت می یابد، نسبت به خویشتن هم بخیل می شود و آسایش زندگی اش از بین می رود، زیرا، همیشه درفکر حفظ اموال خویش و افزودن آن است. گاهی نیز گرفتار حالات روانی زشت وسوء ظن های شدید نسبت به اطرافیان خود می شود، مثلا، می پندارد که مردم چشم طمع در اموال او دوخته اند و با حسادت و عداوت به او می نگرند.
احادیث اسلامی اشارات زیبایی به این مساله دارد، از جمله در حدیثی، امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرمایند: «عجبت لشقی البخیل یتعجل الفقر الذی منه هرب و یفوته الغنی الذی ایاه طلب فیعیش فی الدنیا عیش الفقراء و یحاسب فی الآخرة حساب الاغنیاء، ازبخیل بدبخت در شگفتم! به سرعت، سوی فقر پیش می رود که از آن می گریزد و غنا وبی نیازی را که می طلبد، از دست می دهد، در دنیا فقیرانه زندگی می کند و در آخرت باید
[379]
حساب اغنیاء را بپردازد. » (58)
در حدیث دیگری از رسول خدا صلی الله علیه و اله نقل شده است: «اقل الناس راحة البخیل، آرامش و آسایش بخیل از تمام مردم کمتر است» . (59)
5- «بخل» موجب بدنامی و سوء شهوت و لعن و نفرین مردم می شود، همان گونه که امیر مؤمنان علی علیه السلام فرمودند: «بالبخل تکثر المسبة، به خاطر بخل، بدگویی و دشنام مردم زیاد می شود» (60)
6- «بخل» جامع بسیاری از اخلاق رذیله و صفات نکوهیده است و بسیاری از رذایل اخلاقی از آن نشات می گیرد، مانند سوء ظن، حسد، ترس، جبن، از دست دادن اخلاص نیت و صفای باطن و گرفتاری در چنگال قساوت قلب، حضرت علی علیه السلام در این زمینه می فرمایند: «النظر الی البخیل یقسی القلب» (61)
حدیث پرمعنای دیگری از همان بزرگوار نقل شده است: «البخل جامع لمساوی العیوب و هو زمام یقاد به الی کل سوء، بخل جامع تمام عیبها و زمامی است که انسان را به هر بدی می کشد. » (62)
54- شرح فارسی غرر الحکم، ج 2، ص 130، حدیث 2084.55- همان. ج 5، ص 78.56- همان. ج 1، ص 370، حدیث 1409.57- همان. ج 1، ص 127، حدیث 464.58- شرح فارسی غرر الحکم، ج 4، ص 346، حدیث 6280.59- بحار الانوار، ج 70، ص 300.60- شرح فارسی غرر الحکم، ج 3، ص 200، حدیث 4195.61- بحار الانوار، ج 75، ص 53.62- بحار الانوار، ج 70، ص 307
آثار بخل