احترام به والدین

مقدمه :فردی نزد پیامبر (صلّی¬الله و علیه و آله و سلّم) آمد و گفت : پدر و مادری دارم که با آن ها رابطه خوبی دارم، ولی آن ها مرا با حرف و طرز برخوردشان می آزارند. پاسخ آنان را نمی دهم، ولی حالا دیگر می خواهم آنان را ترک کنم و مدتی نزدشان نروم. حضرت فرمود : در این صورت خداوند هم تو را ترک خواهد کرد. مرد عرض کرد: پس چه کنم؟ حضرت فرمود: به کسی که تو را محروم ساخت، ببخشای و با کسی که با تو قطع رابطه کرد، پیوند برقرار کن و از کسی که به تو ستم کرد، درگذر. اگر چنین کنی، خداوند سبحان پشتیبان تو خواهد بود. و از توحمایت خواهد کرد . (2)هر چند پدر و مادر، رفتار صحیحی با فرزند خود نداشته باشند، همچنان فرزند موظف به تکریم والدین و کسب رضایت آنان است و نمی تواند مقابله به مثل نماید. البتّه قطعا هر کسی باید پاسخگوی عملکرد خویش باشد؛ زیرا در اسلام حقوق فرزندان و والدین متقابل است‌؛ یعنی هم والدین بر فرزندان حقوقی دارند که باید فرزندان رعایت کنند و هم فرزندان بر والدین حقوقی دارند که والدین باید رعایت کنند. «قال علی علیه-السلام‌: “ان للولد علی الوالد حقاً و ان للوالد علی الولد حقاً» . (1) احترام و نیکی به پدر و مادر حتی اگر کافر و مشرک باشند، نیز لازم است؛ بنا بر این نیکی و احترام به والدین و ناراحت نکردن و نرنجاندن آنان در همه شرایط لازم است.حال اگر هر کدام از والدین یا فرزندان وظیفه خود را انجام ندادند، سبب نمى شود که دیگرى هم انجام وظیفه نکند. اگر فرضاً پدر شما وظیفه اش را نسبت به شما انجام نمى دهد و نسبت به شما قصور یا تقصیری از او سر زده است، این دلیل نمى شود که شما نسبت به او بى احترامى کنید و در انجام وظایف خود کوتاهى نمایید.نکته بسیار مهم:
امّا در عین حال، سفارش اسلام به بی احترامی نکردن به والدین بدین معنا نیست که حتماً با نظرشان موافقت نمایید؛ لذا علمای ما در سؤال از این که آیا پدر و مادر می توانند فرزند خود را در انجام کاری مانند مسافرت و یا رشته تحصیلی و … امر و نهی کنند؟ آیا اطاعت در این امور واجب است؟ چنین پاسخ گفتند:
اگر امر و نهی والدین خلاف مسیر تربیت و هدایت فرزند به روش دینی، نباشد و موجب اختلال در امور فرزند نشود و والدین از ترک این اوامر و نواهی اذیت شوند، اطاعت آن¬ها لازم است و در غیر این صورت واجب نیست. البته در ابراز مخالفت هم رعایت حرمت و شأن آن¬ها صورت گیرد و سزاوار است رضایت آنان جلب شود.(3)
پی نوشت ها :
1. العلامه المجلسی، بحار الانوار، الناشر: مؤسسه الوفاء، بیروت، لبنان، سنه النشر: 1404 ه.ق ،ج 71، ص 100.
2. ‌ نهج البلاغه، فیض الاسلام ،حکمت 399 .
3. واحد استفتائات دفتر حضرت آیت الله شبیری زنجانی
توبه از عاق والدین
علامه مجلسی در شرح کتاب اصول کافی درباره معنای عاق والدین می نویسد: «عقوق والدین به این است که فرزند، حرمت آن ها را رعایت نکند و بی ادبی نماید و آن ها را به سبب گفتاری یا رفتاری برنجاند و آزار و اذیت کند و در چیزهایی که منع شرعی و عقلی ندارد، از آن ها نافرمانی کند؛ چه این که در بیان امام صادق علیه السلام آمده است که کم ترین ناسپاسی والدین، گفتن «اُف» است … . نگاه تند به پدر و مادر، محزون ساختن آن ها و ترک وظایف حتمی در قبال آن ها مثل برآورده نساختن نیازهای مالی والدین در صورت نیاز نیز از موارد عاق شدن فرزندان معرفی شده است».
*مرحله اول ( جلب رضایت )
در مورد جلب رضایت آنها اول کاری که باید بکنید این است که از آنها حلالیت بطلبید حتی اگر شده دست آنها را ببوسید و از آنها خواهش کنید که شما را حلال کنند درابتدا ممکن است که به شما روی خوش نشان ندهند ولی مطمئن باشید که اگر این کار را چند بار تکرار کنید حتما رضایت می دهند. ببنید از چه چیزهایی خوششان می آید مثلا مادرتان به یک لباس خاصی علاقه دارد آن را به عنوان هدیه برایش بگیرید و یا مثلا پدرتان علاقه دارد به یک سفری برود امکانات سفر را برای وی فراهم کنید.مطمئن باشید زود راضی می شوند .
*مرحله دوم ( انجام وظایف فرزندی )
اما بعد از اینکه راضی شدند باید به مطالب زیر نیز توجه کنید و در ارتباط با آنها این مسائل را رعایت کنید.وظایف و مسؤولیت های فرزندان (برگرفته از سوره ی اسراء آیه 23 و 24):
1. اطاعت و فرمانبرداری از پدر و مادر.
2. نیکی و احسان و خدمت به پدر و مادر.تا می توانید به آنها احسان کنید و اصلا از این کار خسته نشوید.
3. اف و سخن رنجش آور به پدر و مادر نگفتن .
4. بر سر والدین داد و فریاد نکردن (بلکه با آنها با سخن نیکو صحبت نماید).
5. بال تواضع و فروتنی را برای والدین , فرود آوردن .
6. حتی المقدور نیازهای والدین را برآوردن .
7. احترام والدین را نگه داشتن که در زیر به مواردی از آن اشاره می شود:
الف) جلو والدین , پاهایش را دراز نکند.
ب ) در مناسبت های مختلف مثل روز مادر یا روز پدر, هدیه به آنها بدهد.
ج . از شوخی های نابجا و زدن حرف های زشت پیش آنها پرهیز و اجتناب کند.
د. در حق آنها و برای سلامتی آنها دعا کند.
ه . در کارهای خانه به آنها کمک کند.
امید است با عمل کردن به این وظایف و دستورات که برگرفته از کلام خداوند است احترام متقابلی بین اعضای خانواده برقرار شود.آنچه در این زمینه اصل است، احسان به پدر و مادر و دورى از اذیت و آزار به آنان است. البته این به معناى تسلیم شدن در برابر سلیقه هاى آنان نیست؛ ولى بایستى با تیزهوشى و درایت، شخصیت و مقام آنها را حفظ نمود واحترامشان را نگه داشت؛ ولى در عین حال باید به گونه اى رفتار کرد که آنان استقلال شما را به رسمیت بشناسند و درصدد تحمیل سلیقه هاى خود بر شما نباشند.موفق و موید باشید.