فراگیری زبان خارجی
خیلی خلاصه میخواستم اهمیت یادگیری زبان های خارجی را بدانم از نظر انبیا و اسلام.
در روایات نیز آمده است که امام رضا (علیه السلام) با هرکسی به زبان خودش سخن می گفت، از حضرت سوال کردم این زبان ها را کی فرا گرفتید فرمودند اباصلت ؛ من حجت خدا هستم وبه تمام زبان ها احاطه دارم.
اهمیت یادگیری یک زبان خارجی در راستای اهداف الهی و پسندیده را می توان از این حکایت شنیدنی که حضرت آیت الله خرازی در کتاب روزنه هایی از عالم غیب نقل می کند به خوبی دریافت :
(ایشان از قول یکی از علمای معاصر به نام حجة الاسلام حاج شیخ محمد حسین فاضلی ابرقویی نقل می کند که فرمودند:(در منا بودم، دیدم شوق دارم از خیمه بیرون بروم، بیرون رفتم گویا به طرف مسجد خیف رفتم، به چادری رسیدم دیدم حضرت در آنجا تشرف دارند و ملل مختلف خدمتشان مشرف می شوند و با هر کدام به زبان خودشان صحبت می فرمایند و با من به زبان فارسی صحبت فرمودند، و فرمودند: این ها تشنه معارف دین هستند، چرا زبان های مختلف را فرا نمی گیرید تا معارف دینی را به آنان برسانید.)( کتاب روزنه هایی از عالم غیب، حضرت آیت الله سید محسن خرازی، ص 39)
همچنین با توجه به تاکید اسلام بر ابلاغ رسالات الهی، لازمه ابلاغ کردن رسالات الهی یادگیری زبان های خارجی است.
ابلاغ یعنی رساندن و تحویل دادن مطلب به مخاطب. یعنی اگر شما یک کتاب را ترجمه کنید ولی کسی آن را نخواند هیچ ابلاغی صورت نگرفته است. ابلاغ وقتی است که مطلب به طرف مقابل تحویل داده شود و به او برسد.
الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ ۗ وَکَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِیبًا [٣٣:٣٩]
امام خمینی (ره) در خصوص احتیاج حوزه ها به یادگیری زبانهای زنده دنیا می فرماید:
بحمد اللَّه امروز که ما از آن قید و بندها رهایی پیدا کرده ایم باید توجه به این معنا داشته باشیم که امروز حوزه ها با دیروز حوزه ها فرق دارد. امروز حوزه ها برای دنیا، الآن دنیا یک تحولی پیدا کرده است که کأنّه عائله واحده شده است. این صحبتی که من الآن برای شما می کنم ممکن است که بعد از دو ساعت دیگر در امریکا هم منعکس بشود و همین طور هر مطلبی که در ایران واقع می شود در همه دنیا پخش می شود. یعنی یک کسی اگر صدا بکند به صدای عادی، صدای او قبل از اینکه به آخر این مجلس برسد به امریکا رسیده است. وضع این طور شده، دنیا کأنّه همه مجتمع شده است در یک محصوره کوچکی از حیث جهات. ما امروز نمی توانیم مثل سابق فکر کنیم، ما سابق تبلیغاتمان محصور به ایران بود.
گاهی اتفاق می افتاد که در یک جای دیگر هم می رفتند اما گاهی بود، خیلی کم. و تبلیغات آن قدری که برای خارج لازم است برای داخل کمتر از او لازم است. شما می بینید که امروز همه تبلیغات دنیا بر ضد اسلام است؛ با اسم ضدیت با جمهوری اسلامی اصل اسلام را محکوم می کنند. صورت اسلام را به یک صورت دیگری در آورده اند که غیر واقعیت اوست. پیشتر احتیاج به زبان، زبانهای خارجی نبود، امروز احتیاج است به این، یعنی جزو برنامه تبلیغات مدارس باید زبان باشد، زبانهای زنده دنیا، آنهایی که در همه دنیا شایع تر است. این باید یکی از چیزهایی باشد که در مدارس دینی ما که می خواهند تبلیغ بکنند، این امروز محل احتیاج است، مثل دیروز نیست که ما صدامان از ایران بیرون نمی رفت. امروز ما می توانیم در ایران باشیم و به زبان دیگری همه جای دنیا را تبلیغ کنیم، در همه جا مبلغ باشیم، و علاوه بر آن امروز رفتن به همه جای دنیا یک امر آسان و عادی است که مبلغین ان شاء اللَّه باید تربیت بشوند، و فیضیه و دانشگاه ما باید یک دانشگاه و یک فیضیه باشد برای همه دنیا، تبلیغ برای همه دنیا، برای همه کشورهای عالم.( http://www.imam-khomeini.ir/fa/n23005/تاکید_امام_بر_آموزش_زبان_های_خارجی_در_مدارس_و_حوزه_ها)
در ادامه تذکر چند نکته مى تواند روشن گر دامنه ى بحث در دست یابى به پاسخ شفاف باشد:
1) ارزش علم از منظر اسلام: اسلام دینى است که عموم مردم و مسلمانان را به علم دعوت مى کند و براى دست یابى به علم هم، زمان، مکان و جنسیّت خاصى را مطرح نمى کند.
الف. مقید نبودن به مکان خاص: رسول گرامى اسلام مى فرماید: «اطلبوا العلم و لو بالصّین، فان طلب العلم فریضة على کل مسلم؛ دانش را فرا گیرید، گرچه در چین باشد، زیرا طلب دانش بر هر مسلمانى واجب است»، (میزان الحکمه، محمد محمدى رى شهرى، مترجم، حمیدرضا مشایخى، قم، دارالحدیث، 1377، ج 8، ص 3946).
رهبر معظم انقلاب اسلامى در این باره مى فرماید: «ما در را و راه را به روى خودمان نمى بندیم که از امکانات جهان و تکنولوژى مهم استفاده نکنیم، علم و تکنولوژى متعلق به همه ى بشریت است و هیچ کس نمى تواند آن را منحصر به خود بداند و منّت آن را بر سر کسى بگذارد. همه بشر در تکمیل موجودیت امروز مدنیت بشرى با هم سهیم بوده و هستند… در شرق و غرب عالم هر جا علمى و تجربه اى باشد ما مى رویم تا آن را در خدمت خودمان در بیاوریم، این دستور اسلام است و با این هیچ مخالفتى نیست»، (فرهنگ و تهاجم فرهنگى: برگرفته از سخنان مقام معظم رهبرى حضرت آیت الله خامنه اى مدظله العالى، تهران، سازمان مدارک فرهنگى انقلاب اسلامى، 1373، چاپ دوّم، صص 29 ـ 30).
ب. مقید نبودن به زمان خاص: امام صادق(ع) مى فرماید: «طلب العلم فریضة فى کل حال؛ فرا گرفتن دانش در هر حالى واجب است»، (میزان الحکمه، ج 8، ص 3948).
ج. مقید نبودن به جنسیّت خاص: پیامبر گرامى اسلام مى فرماید: «طلب العلم فریضة على کل مسلم و مسلمة؛ تحصیل علم و دانش بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است»، (همان، ج 8، ص 3946)
2. رشد علم و صنعت در غرب: امروزه، غرب مهد علوم مختلف به ویژه مرکز استقرار علوم و فنون جدید و پیشرفته است. و براى توسعه و بارورى آن همچنان در تکاپو و تلاش و سرمایه گذارى است، بطور که هر روزه شاهد رشد پلّکانى آنان در حوزه علوم مختلف بوده و هستیم. و ما نیازمند به استفاده ى بهینه از تجربیّات آنان مى باشیم.
3. نیاز به ترجمه محصولات علمى و فرهنگى: با توجه به رشد و توسعه ى غرب در زمینه علوم مختلف و نیاز ما براى دستیابى به آنها و نیز تأکید اسلام بر استفاده و فراگیرى علوم مختلف در هر زمان و مکان، گام اول، فراگیرى زبانى است که اکثر علوم با آن زبان منتشر مى شوند. امروزه بسیارى از کتاب ها، مقالات علمى، هنرى، فنّى و… به زبان هاى فرانسه، چینى، ژاپنى، آلمانى، ایتالیایى، اسپانیولى و به ویژه به زبان انگلیسى (بریتانیایى، آمریکایى، کانادایى، استرالیایى و…)، منتشر مى شود، بنابراین براى کسب گنجینه هاى دانش و تجربه ى آنان باید به زبان هاى علمى بیگانگان، مسلط شد و از طریق صنعت ترجمه به رشد و توسعه ى جهان اسلام و ایران کمک کنیم.
رهبر فرزانه ى انقلاب حضرت آیت الله خامنه اى در این زمینه مى فرماید: «من اعتقاد نداریم که ما از ترجمه که یک باب وسیعى در فرهنگ است، خودمان را محروم کنیم. چرا محروم کنیم؟ در نوشته هاى خارجى آثار خوبى هست که مى توانید از آنها استفاده کنید. هیچ ملّتى از ترجمه بى نیاز نیست، به خصوص ما که در بسیارى از اجزاى زندگى از جمله در عرصه ى کار فرهنگى و دستاوردهاى فرهنگى و دستاوردهاى فرهنگى و محصولات فرهنگى حقیقتا خیلى عقب هستیم»، (فرهنگ و تهاجم فرهنگى، پیشین، ص 334).
البته سابقه ى ترجمه در جهان اسلام و ایران، به قرن دوم هجرى باز مى گردد که از قرن دوم به بعد، همراه با نهضت علمى در جهان اسام و ایران، ترجمه ى متون یونانى، سریانى و… به عربى آغاز شد و علوم و معارف غیراسلامى به سرزمین هاى اسلامى راه یافت. البته جهان اسلام با بسط و گسترش آن علوم، تمدن اعجاب انگیز اسلامى را پایه ریزى کرد.
4. دشمنى غرب با اسلام و تهاجم فرهنگى: پویایى ذاتى اسلام و تحرکات سیاسى مسلمان در قرون اخیر، موجب عکس العمل هاى متفاوتى از سوى غربى ها شد حتى گاهى اقدام به کم رنگ کردن نقش دین در عرصه جامعه و سیاست، کردند، و بدین سان، تبادل دیرینه فرهنگى، جاى خود را به تهاجم فرهنگى سپرد. تهاجم فرهنگى با تبادل فرهنگى تفاوت هاى اساسى دارد. رهبر بزرگوار انقلاب
حضرت آیت الله خامنه اى در این باره مى فرماید: «تبادل فرهنگى یک چیز لازمى است و هیچ ملتى از اینکه معارضى را در تمام زمینه ها از ملت هاى دیگر بیاموزد، بى نیاز نیست و همیشه ى تاریخ هم همین طور بوده است. ملّت ها در رفت و آمدهایشان با یکدیگر، آداب زندگى، خُلقیات، علم، نحوه لباس پوشیدن، آداب معاشرت، زبان، معارف و دین را از هم فرا گرفته اند، که این مهم ترین مبادله ملت ها با هم بوده و از تبادل اقتصادى و کالا هم مهم تر است»، (همان، ص 19).
ایشان در جاى دیگر مى فرماید: «در تبادل فرهنگى، هدف، بارور کردن و کامل کردن فرهنگ ملّى است ولى در تهاجم فرهنگى، هدف، ریشه کن کردن و از بین بردن فرهنگ ملى است. تبادل فرهنگى از طرف ماست ولى تهاجم فرهنگى از طرف دشمن انجام مى شود تا فرهنگ خودى را ریشه کن کند، تبادل فرهنگى هنگام قوت و توانایى یک ملت انجام مى گیرد، ولى تهاجم فرهنگى در روزگار ضعف یک ملت به وقوع مى پیوندد، (همان، صص 20 و 21).
5. مقابله به مثل: امروزه قدرت هاى استعمارى، بسیارى از برنامه هاى خویش را نه از راه جنگ گرم بلکه با نبرد فرهنگى و بمباران روانى به پیش مى برند. پر واضح است که هجوم فرهنگى را با تفنگ نمى شود پاسخ داد. بلکه نبرد فرهنگى را با «مقابله به مثل» باید پاسخ داد و اسلحه ى این میدان هم، قلم، زبان و هنر همراه با استفاده از ابزارهاى تکنولوژیکى است. بنابراین ما باید، متناسب با چگونگى خصومت دشمن برنامه ریزى کنیم تا از این طریق مقاومت مسلمانان را در برابر دشمنان بالا برده و براى مخاطبین خارجى مان، خوراک فکرى ـ فرهنگى مفیدى ارائه کنیم.
بر این اساس، ما باید روح علمى و علم گرایى و تکنولوژیکى را در همه سطوح در جامعه بوجود بیاوریم زیرا اگر جامعه اى از معلومات و ابزارهاى تکنولوژیک برخوردار بوده و راه هاى استفاده از آن را بداند مقاومت آن جامعه در مقابل دشمن در فرایند «مقابله به مثل» بیشتر و مؤثّرتر خواهد شد.
6. احکام تکلیفى: حکم تکلیفى، عبارت است از اعتبار الزامى و تخییرى که از سوى مولا (خداوند توسط پیامبر(ص«، صادر مى گردد. حکم تکلیفى به اقسام پنج گانه ى وجوب، حرمت، استحباب، کراهت و اباحه تقسیم مى شود، یعنى هر چیزى و هر عملى ممکن است واجب، حرام، مستحب، مکروه و یا مباح باشد. اصولاً هر چیزى که مشمول چهار حکم اوّلى نشود، داخل در حوزه مباحات مى شود یعنى انجام یا ترک آن هیچ اشکالى نخواهد داشت. به نظر مى رسد، فراگیرى زبان انگلیسى، ریاضیات و استفاده صحیح از کامپیوتر و…، از این قبیل باشد.
با توجه به موارد یاد شده، و اینکه دشمنان اسلام با استفاده از ابزارهاى پرجاذبه و مؤثر تکنولوژیکى آرایش فرهنگى بسیار خطرناکى را علیه اسلام، مسلمانان و جمهورى اسلامى، ترتیب دادند، مقابله با این تهاجم بسیار خطرناک و ویرانگر، نیازمند هوشیارى و استفاده از ابزار و روش هاى مشابه دشمن و یا شیوه هاى جایگزین آنهاست. از آنجا که دفاع از اسلام مظلوم در برابر تهاجم سنگین دشمنان، واجب مى باشد و دفاع جانانه در مقابل ابزارهاى پیشرفته، قوى و سرعتى مهاجمان، با ابزارهاى ابتدایى و ارتباطات سنتى، امکان پذیر نیست، بنابراین بعید نیست که بگوییم فراگیرى زبان هاى بیگانه و استفاده از کامپیوتر ماهواره، اینترنت و… براى پاسخ گویى مناسب به آنان، و دفاع از دین به عنوان اینکه مقدّمه ى واجب به شمار مى آیند، واجب باشد. علاوه اینکه، ابزارهاى فوق، کار استفاده محققین از منابع فراوان را با سرعت غیرقابل وصف، بسیار آسان کرده
است به طورى که امروز بعضى از نرم افزارها وجود دارند که حاوى بیش از پانصد جلد کتاب بوده و در خدمت اساتید و محققین قرار دارند.
بنابراین، در حوزه هاى علمیه و بین مراجع معظم، نه تنها مخالفتى با این مسایل نیست بلکه در سطح وسیعى قابل استفاده اند. هم اکنون بسیارى از روحانیون در سراسر کشور، با شیوه ى استفاده از کامپیوتر، آگاهى دارند. در بخش آموزش و فراگیرى زبان هاى خارجى نیز، مؤسسه هاى آموزشى فعّالى در حوزه هاى علمیه به ویژه در قم وجود دارد که به کار آموزش زبان مشغول بوده و هزاران نفر را تحت پوشش خویش قرار مى دهند، بطورى که امروزه بعضى از روحانیون به
عنوان اساتید و مدرّسان موفق زبان انگلیسى، فرانسوى و… به شمار مى آیند و عده اى هم به کار ترجمه مشغول مى باشند. بسیارى از طلبه ها نیز پس از فراگیرى زبان خارجى به کشورهاى مربوطه سفر کرده و به تبلیغات دینى مشغول مى باشند. بنابراین، امروزه هیچ مخالفتى با اصل استفاده درست از ابزارهاى تکنولوژیکى وجود ندارد بله، اگر مخالفتى باشد، به نحوه ى استفاده از این ابزارها بر مى گردد. بدیهى است اگر از این شمشیر برنده (ابزارهاى پیشرفته ارتباطاتى و اطلاع رسانى)، استفاده ى درستى نشود، ممکن است خسارت هاى جبران ناپذیرى در جامعه و در بین جوانان، به وجود بیاورد، که در این صورت، همان چیز مباح و یا واجب (از باب مقدمه واجب) امکان دارد در دایره ى کالاها و کارهاى ممنوع و نامشروع واقع شده و حرام به شمار آید.
در پایان، تأکید مى شود که اگر ما بتوانیم با انتخاب بهترین شیوه ها و بلیغ ترین زبان ها و سریع ترین و پیشرفته ترین ابزارها، غبار غربت و انزوا را از چهره مفاهیم عمیق اسلامى و حقایق درخشان آن بزداییم، چرا این کار را نکنیم؟
فراگیری زبان خارجی