دین و اندیشه

تفسیر سوره نور، آیه ۶۰

پرسش و پاسخ

آیه شریفه ۶۰ سوره مبارکه نور را ممکنه تفسیر کنید

آیه مورد نظر شما این است : « وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللَّاتِی لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِینَةٍ » در مورد تفسر آیه از تفسیر نمونه بهره می گیریم :” زنان از کار افتاده اى که امیدى به ازدواج ندارند گناهى بر آنان نیست که لباسهاى (روئین) خود را بر زمین بگذارند در حالى که در برابر مردم خود آرایى نکنند” (وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللَّاتِی لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِینَةٍ).در واقع براى این استثناء دو شرط وجود دارد:نخست اینکه به سن و سالى برسند که معمولا امیدى به ازدواج ندارند، و به تعبیر دیگر جاذبه جنسى را کاملا از دست داده اند.
دیگر اینکه در حال بر داشتن حجاب خود را زینت ننمایند.
روشن است که با این دو قید مفاسد کشف حجاب در مورد آنان وجود نخواهد داشت و به همین دلیل اسلام این حکم را از آنان برداشته است.
این نکته نیز روشن است که منظور برهنه شدن و بیرون آوردن همه لباسها نیست بلکه تنها کنار گذاشتن لباسهاى رو است که بعضى روایات از آن تعبیر به چادر و روسرى کرده است (الجلباب و الخمار).
در حدیثى از امام صادق ع در ذیل همین آیه مى خوانیم که فرمود:
الخمار و الجلباب، قلت بین یدى من کان؟ قال: بین یدى من کان غیر متبرجة بزینة:
” منظور روسرى و چادر است، راوى مى گوید از امام پرسیدم: در برابر هر کس که باشد؟ فرمود: در برابر هر کس باشد، اما خود آرایى و زینت نکند” «1».
روایات دیگرى نیز به همین مضمون یا نزدیک به آن از ائمه اهل بیت ع نقل شده است «2».
در پایان آیه اضافه مى کند که با همه احوال” اگر آنها تعفف کنند و خویشتن را بپوشانند براى آنها بهتر است” (وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ).
چرا که از نظر اسلام هر قدر زن جانب عفاف و حجاب را رعایت کند پسندیده تر و به تقوا و پاکى نزدیکتر است.
و از آنجا که ممکن است بعضى از زنان سالخورده از این آزادى حساب شده و مشروع سوء استفاده کنند، و احیانا با مردان به گفتگوهاى نامناسب بپردازند و یا طرفین در دل افکار آلوده اى داشته باشند در آخر آیه به عنوان یک اخطار مى فرماید:” خداوند شنوا و دانا است” (وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ).
آنچه را مى گوئید مى شنود و آنچه را در دل دارید و یا در سر مى پرورانید مى داند.

حکم حجاب براى زنان سالخورده
اصل استثناء این گروه از حکم حجاب در میان علماى اسلام محل بحث و گفتگو نیست، چرا که قرآن ناطق به آن است، ولى در خصوصیات آن گفتگوهایى وجود دارد از جمله اینکه:
در مورد سن این زنان و این که تا چه حد برسند حکم” قواعد” را دارند گفتگو است در بعضى از روایات اسلامى تعبیر به” مسنه” شده (زنان سالخورده) «3».
در حالى که در بعضى دیگر تعبیر به” قعود از نکاح” (بازنشستگى از ازدواج) آمده «4».
اما جمعى از فقهاء و مفسرین، آن را به معنى” پایان دوران قاعدگى و رسیدن به حد نازایى و عدم رغبت کسى به ازدواج با آنها” دانسته اند «5».
ولى ظاهر این است که همه این تعبیرات به یک واقعیت اشاره مى کند و آن اینکه به سن و سالى برسند که معمولا در آن سن و سال کسى ازدواج نمى کند، هر چند ممکن است به طور نادر چنین زنانى اقدام به ازدواج بنمایند.
و نیز در مورد مقدارى از بدن که جایز است آنها آشکار کنند، در احادیث اسلامى تعبیرات مختلفى آمده، در حالى که قرآن به طور سر بسته گفته است مانعى ندارد که لباسهاى خود را فرو نهند که البته این تعبیر ظاهر در لباس رو است.
در بعضى از روایات در پاسخ این سؤال که کدامیک از لباسهایشان را مى توانند فرو نهند؟ امام صادق ع مى فرماید:” الجلباب” (چادر) «6».
در حالى که در روایت دیگرى تعبیر به” جلباب و خمار” شده است (خمار به معنى روسرى است) «7».
ولى ظاهر این است که این گونه احادیث نیز با هم منافاتى ندارند، منظور این است که مانعى ندارد آنها سر خود را برهنه کنند و موها و گردن و صورت خود را نپوشانند و حتى در بعضى از احادیث و کلمات فقهاء، مچ دستها نیز استثناء شده است، اما بیش از این مقدار، دلیلى درباره استثناء آن نداریم.
و به هر حال همه اینها در صورتى است که آنها خود آرایى نکنند (غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِینَةٍ) و زینتهاى پنهانى خود را که دیگران هم واجب است بپوشانند باید مستور دارند، و همچنین لباسهاى زینتى که جلب توجه مى کند در تن نکنند و به تعبیر دیگر آنها مجازند بدون چادر و روسرى با لباس ساده و بدون آرایش بیرون آیند.
اما با همه اینها این یک حکم الزامى نیست، بلکه اگر آنها مانند زنان دیگر پوشش را رعایت کنند ترجیح دارد، چنان که در ذیل آیه فوق صریحا آمده است، زیرا به هر حال احتمال لغزش- هر چند به صورت نادر- در مورد این گونه افراد نیز هست. «8»
پی نوشتها :
(1) وسائل الشیعه جلد 14 کتاب النکاح صفحه 147 باب 110. […..](2) براى توضیح بیشتر به مدرک سابق مراجعه شود.
(3) وسائل الشیعه جلد 14 کتاب النکاح باب 110 حدیث 4.
(4) همان مدرک حدیث 5.
(5) جواهر جلد 29 صفحه 85 و کنز العرفان جلد 2 ص 226.
(6) وسائل الشیعه کتاب النکاح باب 110 حدیث یک.
(7) همان مدرک حدیث 2 و 4.
(8) تفسیر نمونه، ج 14، ص 543 .

تفسیر سوره نور، آیه ۶۰

دیدگاه شما برای ما ارزشمند است

نظر شما چیه؟ منتظر نظرات ارزشمند شما هستیم *

دکمه بازگشت به بالا