دین و اندیشه

نام گذارى سوره ها

پرسش و پاسخ

سوره هاى قرآن به دست چه کسى و بر اساس چه معیارى، نام گذارى شده است؟

برخى از مفسران در رابطه با نام گذارى سوره هاى قرآنى، معیارهاى زیر را ارائه داده اند: 1. نام سوره گاهى با عنوانى که در آن سوره واقع شده یا با موضوعى که در آن سوره از آن بحث شده، انتخاب مى شود. براى مثال: نام گذارى سوره «نساء» به اعتبار بیان احکام زنان، سوره «مائده» به لحاظ سخن رفتن از مائده آسمانى، سوره «انعام» به جهت سخن از چهار پایان، سوره «نحل» به علت تکیه بر زنبور عسل و سوره «نمل» به جهت به میان آمدن نام مورچگان در آن است. در قرآن هاى قدیمى، ابتداى سوره مى نوشتند: «سورةٌ تُذکر فیها البقرة»؛ «سوره اى که در آن گاو ذکر مى گردد» و «سورةٌ یذکر فیها آل عمران»؛ «سوره اى که در آن از آل عمران سخن به میان مى آید».2. گاهى جمله اى از اول سوره را معرف و نام آن سوره قرار مى دهند، چنان که گفته مى شود: سوره «اقرا بسم ربک»، «انا انزلناه»، «حم سجده» و نظایر آنها.3. گاهى با وصفى که سوره دارد، به معرفى آن مى پردازند. براى مثال سوره حمد به مناسبت اینکه در اول قرآن آمده، «فاتحة الکتاب» و به مناسبت هفت آیه بودنش «سبع المثانى» نامیده مى شود و یا سوره «قل هوالله» به لحاظ اینکه مشتمل بر توحید خالص است «سوره اخلاص» نامیده مى شود.
4. گاهى تسمیه سوره به لحاظ نوع حروف مقطعه موجود در آن است مانند: سوره ق، ص، حم، عسق و… .
حاصل سخن اینکه این عمل به صورت طبیعى، شکل گرفته و نمى توان گفت به دستور رسول اکرم صلى الله علیه و آله بوده است. به همین دلیل بسیارى از سوره ها، بیش از یک اسم دارند؛ مانند بقره، آل عمران، نحل، توبه، غاشیه و…[ ر.ک:
الف. طباطبایى، سید محمدحسین، قرآن در اسلام، ص 218، انتشارات دارالکتب الاسلامیه؛
ب. زرکشى، البرهان فى علوم القرآن، ج 1 ص 339، (انتشارات دارالکتب العلمیه).].
اما براساس نظریه دیگرى – که نام گذارى را توقیفى مى داند – هر سوره اى در قرآن کریم، هم زمان با حیات رسول اکرم صلى الله علیه و آله داراى نام و عنوان یا نام ها و عناوینى است که از طریق وحى معین و مشخص شده بود.
در نظریه سومى؛ علاوه بر معین بودن اسامى سوره ها در زمان حیات پیامبر صلى الله علیه و آله پس از وفات آن حضرت نیز هر سوره اى حتى بسیارى از آیات به جهت خصوصیات و مزایا و یا جهت مشتمل شدنشان بر موضوع خاصى داراى عناوین و اسامى دیگرى از جانب علما گردید[ ر.ک:
الف. حجتى، سید محمدباقر، پژوهشى در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1376، چاپ دوازدهم، ص 98؛
ب. معرفت، محمد هادى، تاریخ قرآن، (تهران: سمت، 1357، چاپ اول)، ص 77.].

نام گذارى سوره ها

دیدگاه شما برای ما ارزشمند است

نظر شما چیه؟ منتظر نظرات ارزشمند شما هستیم *

دکمه بازگشت به بالا