دین و اندیشه

سجده پیامبر(ص)

پرسش و پاسخ

کیفیت سجده پیامبر (ص) چگونه بوده است؟

رسول خدا(صلى الله علیه وآله) بر خاک و زمین سجده مى کرد و در سجده، چیزى را بین پیشانى و زمین حائل قرار نمى داد[1]. او مى فرمود: «جعلت لى الارض مسجد و طهورا[2] ; زمین براى من سجده گاه و پاک کننده، قرار داده شده است». در این باره، علاوه بر سنت پیامبر، از شیوه اصحاب نیز مى توان یاد کرد. به این موارد دقت کنید: 1. پیامبر، مسلمانان را نیز بدین کار امر مى کرد  ; روزى پیامبر یکى از اصحاب خود را دید که بر لایه عمامه اش سجده مى کرد ; با دست مبارکش به او اشاره کرد و فرمود: عمامه ات را بردار و به پیشانى اش اشاره نمود[3]. همچنین وقتى دید که بلال حبشى بر گِردىِ عمامه اش سجده کرد تا داغى زمین آزارش ندهد، پیامبر با دست خود عمامه بلال را از زیر پیشانى او بیرون کشید و فرمود: «بلال! پیشانى ات را بر خاک گذار»[4] و به صهیب نیز فرمود: «ترب وجهک یا صهیب ; پیشانى ات را بر خاک گذار»[5] و به رباح نیز چنین فرمود[6].2 . سیره یاران پیامبر هم سجده بر روى زمین بود ; جابر بن عبدالله انصارى مى گوید: من نماز ظهر را با پیامبر مى گزاردم ; مشتى از سنگریزه در دست گرفته و آنها را دست به دست مى کردم تا خنک شوند و به هنگام نماز، بر آنها سجده کنم[7].بیهقى یکى از دانشمندان اهل سنت، درباره تبیین این حدیث مى نویسد: اگر سجده بر لباس متصل به بدن جایز بود، قطعاً این کار آسان تر از خنک کردن سنگریزه ها در کف دست و قرار دادن آنها براى سجده بود[8].
خباب بن ارت مى گوید: «به رسول خدا(صلى الله علیه وآله) از شدت حرارت زمین که پیشانى و دست ها را آزار مى داد، شکایت کردیم. او به شکایت ما پاسخ نگفت»[9].
3. خاک باید پاک باشد و از همین روست که شیعیان تکه اى گِلِ خشک شده را براى اطمینان از پاکى آن، با خود برمى دارند و چه بسا که براى تبرک آن را از خاک مبارک کربلا که شهادت گاه امام حسین(علیه السلام) است، بر مى گیرند ; همان گونه که بعضى از اصحاب، از سنگ ریزه هاى مکه بر مى داشتند تا در سفر، بر آنها سجده کنند.
4. مهر، موضوعیت ندارد و در زمان پیامبر(صلى الله علیه وآله) تمام زمین مهر بوده است و پیشانى را روى زمین مى گذاشتند. از این رو، براساس روایات معصومین، سجده باید بر زمین و روییدنى هاى زمین ـ غیر از خوردنى ها و پوشیدنى ها ـ باشد و از نظر عالمان شیعه نیز برخاک زمین یا سنگ و امثال آن سجده کردن، کافى است. شیعیان بر خاک، زمین، سنگ ریزه، تخته سنگ و دیگر اجزاى زمین و روییدنى هاى آن، مانند حصیر، سجده مى کنند و نه بر فرش، پارچه، چیزهاى خوردنى و زینتى و این، برگرفته از روایات بسیارى است که در کتاب هاى شیعه و سنى وارد شده اند.
5. سنگ و خاک، «مسجود علیه» است و نه «مسجود له» ; یعنى «بر» خاک و سنگ سجده مى شود و «به» آن سجده نمى شود. دقت در این نکته، پاسخ به کسانى است که شبهه پرستش مهر توسط شیعه را بر زبان جارى مى سازند![10]6. سجده، آخر خضوع و فروتنى است و این با سجده کردن بر سجاده، فرش، پارچه و زینتى هاى گران قیمت، به دست نمى آید و تنها راه تحققش، این است که ارزشمندترین قسمت بدن را که پیشانى است، بر ارزان ترین چیز که خاک است، بگذاریم.
سجده بر خاک و یا قطعه اى از زمین، نشان از سجده براى خداست و این بر خاک ساییدن پیشانى، به نوعى خضوع در پیشگاه پروردگار تلقى مى شود. این نهادن پیشانى بر زمین و سجده کردن بر خاک، مناسب ترین حالت سجده در برابر خداست و بیشترین فروتنى و تواضع در پیشگاه معبود را در خود دارد. این کار، انسان را به یاد ریشه و اصل او، یعنى خاک مى اندازد. خداى تعالى مى فرماید: (مِنْها خَلَقْناکُمْ وَ فِیها نُعِیدُکُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُکُمْ تارَةً أُخْرى )[11] ; «از آن[خاک] آفریدیمتان و بدان بازتان مى گردانیم و بار دیگر، از آن بیرون مى آوریمتان». هشام از امام صادق(علیه السلام) پرسید: مرا آگاه ساز بر چه سجده رواست و بر چه ناروا؟ حضرت فرمود: سجده تنها بر زمین و آن چه مى روید، جایز است ; جز آن چه که پوشیدنى و خوردنى است. باز پرسید: فدایت شوم! فلسفه آن چیست؟ وى فرمود: زیرا سجده خضوع در پیشگاه خداوند عزوجل است ; پس نشاید که بر پوشیدنى و خوردنى انجام گیرد ; زیرا دنیاگرایان، بنده خوردنى ها و پوشیدنى هایند و سجده گر در سجده اش، خداى را پرستش گر است و ناچار نشاید که پیشانى خود بر معبود دنیاگرایان ـ که فریفته فریبایى آنند ـ بسایند[12].
 
پی نوشت ها
_____________________________
[1]. عایشه: «ما رأیت رسول الله(صلى الله علیه وآله) متقیا وجهه بشىء تعنى فى السجود»; کنزالعمال، رقم 22241 .
[2]. صحیح بخارى، ج 1، ص 91 .
[3]. سنن کبرى، ج 2، ص 105 .
[4]. الحقیقه ماهیه، ص 21 .
[5]. ر.ک: کنزالعمال، حدیث 19810 .
[6]. همان، حدیث 19777 .
[7]. مسند احمد، ج 3، ص 327 .
[8]. سنن کبرى، ج 2، ص 106 .
[9]. سنن بیهقى، ج 2، ص 105 .
[10]. منشور عقاید امامیه، ص 271 ; الحقیقه ماهیه، ص 38 .
[11]. طه (20 )، آیه 55 .
[12]. وسائل الشیعه، ج 3، باب 1 از ابواب مایسجد علیه .
 

سجده پیامبر(ص)

دیدگاه شما برای ما ارزشمند است

نظر شما چیه؟ منتظر نظرات ارزشمند شما هستیم *

دکمه بازگشت به بالا