دین و اندیشه
امر به معروف و تنبیه دانش آموز
آیا تنبیه دانش آموزانی که درس نمیخوانند یا مرتکب منکر و فسادی شدهاند، توسط معلم یا مسئولین آموزشگاه جایز است؟ و آیا اذن ولی شرط است؟
حضرت امام: تنبیه بدنی دانش آموزان جایز نیست مگر در موارد ضروری آن هم باید طوری باشد که باعث سرخی و کبودی و مجروحیت نشود.[ امام،استفتاءات، ج3، صفحه 477، س 36 و 37 و 40.]
آیتالله خامنهای: استفاده از قوه قهریه وظیفه عمومی نیست و چون از نظر قانون آموزش و پرورش زدن دانشآموزان ممنوع است، نباید از این روش استفاده کرد.[ خامنهای، سایت، احکام موضوعی، امر به معروف.]
آیتالله فاضل: در مواردی که تأدیب متوقف بر تنبیه بدنی باشد و ولی اذن بدهد، تنبیه به مقداری که موجب دیه نشود، مانعی ندارد. ولی اگر تنبیه بدنی برخلاف مقررات جمهوری اسلامی ایران باشد مطلقاً جایز نیست.[ فاضل، استفتاءات، ج 1، س 932 و ج2، س 1253.]
آیتالله نوری: خیر، تنبیه بدنی دانش آموزان جایز نیست.[ نوری، استفتاءات، ج2، س 537 و 538 و 795.]
آیتالله بهجت: با اذن ولیّ، به نحوی که دیه واجب نشود با اقتصار به مقدار ضرورت، جایز است.[ بهجت، توضیح المسائل، م 1609 و استفتاءات، احکام تعلیم و تعلم، س 745.]
آیتالله مکارم: زدن دانشآموزان جایز نیست، مگر برای تربیت آنها لازم باشد و با اجازه ولیّ صورت گیرد وموجب جراحت و کبودی بدن نشود و چون در وضعیّت فعلی آثار منفی آن بیشتر است، لازم است حتّی الامکان از آن صرفنظر شود.[ مکارم، احکام ویژه، ش 190 و استفتاءات، ج 1، س 1584.]
آیتالله سیستانی: کتک زدن بچّه نابالغ جایز نیست؛ مگر در صورتی که تمام شرایط زیر مراعات شود:
الف. بچّه، کار حرامی را انجام داده باشد یا سبب اذیّت دیگران یا ضرر رساندن به آنان شده باشد.
ب. ولیّ شرعی بچّه نابالغ یا کسی که از او اجازه دارد، این کار را انجام دهد.
ج. زدن به قصد ادب کردن و تربیت باشد، نه برای تشفّی خاطر (خنک شدن دل).
د. او را بیش از سه ضربه نزند.
ه . زدن، به گونهای نباشد که بدن طفل سرخ شود؛ بلکه آهسته و خفیف باشد.
و. تنها راه ادب کردن و تربیت زدن باشد.
بنابراین، مادر، برادر، خواهر، آموزگارِ بچّه نابالغ، حق زدن او را ندارند؛ مگر اینکه با وجود شروط فوق، از ولیّ شرعی او (پدر یا پدر بزرگ پدری) کسب اجازه کرده باشند.[ سیستانی، توضیح المسائل، ج 1، م 2220.]
تبصره 1. از نظر قانون آموزش و پرورش زدن جایز نیست و در این صورت بنابر نظر همه مراجع تنبیه بدنی جایز نمیباشد، ولی توبیخ و تنبیه که بدنی نباشد مثلاً نوشتن مشق بیشتر و حفظ کردن بیشتر از بقیه اشکال ندارد.
تبصره 2. اگر کتک زدن باعث سرخ شدن یا کبود شدن یا سیاه شدن بدن بچّه نابالغ گردد، دیه دارد و مقدار دیه آن، در احکام دیات بیان شده است.
آیتالله خامنهای: استفاده از قوه قهریه وظیفه عمومی نیست و چون از نظر قانون آموزش و پرورش زدن دانشآموزان ممنوع است، نباید از این روش استفاده کرد.[ خامنهای، سایت، احکام موضوعی، امر به معروف.]
آیتالله فاضل: در مواردی که تأدیب متوقف بر تنبیه بدنی باشد و ولی اذن بدهد، تنبیه به مقداری که موجب دیه نشود، مانعی ندارد. ولی اگر تنبیه بدنی برخلاف مقررات جمهوری اسلامی ایران باشد مطلقاً جایز نیست.[ فاضل، استفتاءات، ج 1، س 932 و ج2، س 1253.]
آیتالله نوری: خیر، تنبیه بدنی دانش آموزان جایز نیست.[ نوری، استفتاءات، ج2، س 537 و 538 و 795.]
آیتالله بهجت: با اذن ولیّ، به نحوی که دیه واجب نشود با اقتصار به مقدار ضرورت، جایز است.[ بهجت، توضیح المسائل، م 1609 و استفتاءات، احکام تعلیم و تعلم، س 745.]
آیتالله مکارم: زدن دانشآموزان جایز نیست، مگر برای تربیت آنها لازم باشد و با اجازه ولیّ صورت گیرد وموجب جراحت و کبودی بدن نشود و چون در وضعیّت فعلی آثار منفی آن بیشتر است، لازم است حتّی الامکان از آن صرفنظر شود.[ مکارم، احکام ویژه، ش 190 و استفتاءات، ج 1، س 1584.]
آیتالله سیستانی: کتک زدن بچّه نابالغ جایز نیست؛ مگر در صورتی که تمام شرایط زیر مراعات شود:
الف. بچّه، کار حرامی را انجام داده باشد یا سبب اذیّت دیگران یا ضرر رساندن به آنان شده باشد.
ب. ولیّ شرعی بچّه نابالغ یا کسی که از او اجازه دارد، این کار را انجام دهد.
ج. زدن به قصد ادب کردن و تربیت باشد، نه برای تشفّی خاطر (خنک شدن دل).
د. او را بیش از سه ضربه نزند.
ه . زدن، به گونهای نباشد که بدن طفل سرخ شود؛ بلکه آهسته و خفیف باشد.
و. تنها راه ادب کردن و تربیت زدن باشد.
بنابراین، مادر، برادر، خواهر، آموزگارِ بچّه نابالغ، حق زدن او را ندارند؛ مگر اینکه با وجود شروط فوق، از ولیّ شرعی او (پدر یا پدر بزرگ پدری) کسب اجازه کرده باشند.[ سیستانی، توضیح المسائل، ج 1، م 2220.]
تبصره 1. از نظر قانون آموزش و پرورش زدن جایز نیست و در این صورت بنابر نظر همه مراجع تنبیه بدنی جایز نمیباشد، ولی توبیخ و تنبیه که بدنی نباشد مثلاً نوشتن مشق بیشتر و حفظ کردن بیشتر از بقیه اشکال ندارد.
تبصره 2. اگر کتک زدن باعث سرخ شدن یا کبود شدن یا سیاه شدن بدن بچّه نابالغ گردد، دیه دارد و مقدار دیه آن، در احکام دیات بیان شده است.
فصل نهم
امر به معروف و محیط دانشگاهی
امر به معروف و تنبیه دانش آموز