شرایط امر به معروف
امر به معروف و نهی ازمنکر چه شرایطی دارد؟
همه مراجع: در صورت تحقق شرایط ذیل امر به معروف و نهی از منکر واجب میشود:[ امام، توضیح المسائل، م 2791 و تحریر الوسیله، امر به معروف، شرایط وجوب؛ خامنهای، اجوبه، س1057 و سایت احکام موضوعی، امر به معروف؛ بهجت، توضیح المسائل، م1608؛ فاضل، توضیح المسائل، م2124؛ وحید، توضیح المسائل، م 2069؛ نوری، توضیح المسائل، م 2789؛ صافی، توضیح المسائل، م2862؛ سیستانی، توضیح المسائل، ج1، م 2202 و 2205؛ مکارم، توضیح المسائل، م 2414.]
علم و معرفت
امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر باید عالم به معروف و منکر باشد، و همچنین بداند که فاعل منکر هم به آن علم دارد، البته لازم نیست این شناخت به تفصیل و با جزئیات باشد بلکه اگر اجمالاً بدانیم کاری که شخص ترک کرده است، واجب و معروف بوده بر ما واجب و لازم میشود تا او را امر کنیم به انجام آن؛ یا اینکه باید بدانیم کاری را شخص قصد دارد انجام دهد حرام است باید او را از انجام آن کار نهی کنیم.
عذر شرعی یا عقلی
بداند که فاعل منکر عمدا و بدون عذر شرعی مرتکب آن می شود بنابراین اگر کسی که حرامی را مرتکب میشود و یا واجبی را ترک میکند در ارتکاب آن و ترک این عذری شرعی یا عقلی داشته باشد امر به معروف ونهی از منکرش واجب نیست.
احتمال تأثیر
احتمال دهد که امر و نهی او در شخص خلافکار اثر دارد، خواه اثر فوری داشته باشد یا غیر فوری، کامل یا ناقص، بنابراین اگر بداند هیچ اثر نمیکند واجب نیست.
اصرار بر گناه
شخص معصیتکار قصد ادامه منکر و یا تکرار منکر را داشته باشد ولی اگر بداند یا احتمال صحیح بدهد که فرد خاطی قصد ندارد گناه خود را تکرار کند، نهی از منکر واجب نیست.
نبودن ضرر (عدم مفسده)
در امر و نهی ضرر جانی، آبرویی و مالی (ضرر مالی قابل توجه نه جزئی) نباشد، پس اگر بداند یا خوف این باشد که امر یا نهی او، ضرر جانی یا آبرویی یا مالی نسبت به او یا بعضی از مؤمنین میرساند، امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست.
تبصره. نظر آیتالله سیستانی در شرط احتمال تأثیر اینگونه است: اگر کسی میداند که امر و نهی او اثر ندارد، احتیاط واجب آن است که کراهت و ناراحتی خود را از کارهای ناشایسته خلافکار به هر طوری که ممکن است (با گفتار یا رفتار یا نوشتار و مانند آن) اظهار نماید؛ هرچند بداند که در او اثر نخواهد داشت.
نظر آیتالله بهجت در شرط احتمال تأثیر اینگونه است: در صورتی که انسان میداند سخن او تأثیری در دیگری ندارد، بر او لازم نیست امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، اما جواز بلکه رجحان آن در صورت عدم خوف ضرر، خالی از وجه نیست.
شرایط امر به معروف