جبران حق الناس در قیامت

کسی که حق الناس به عهده دارد اگر ادا نکند بعد ازتحمل مشکلات وتصفیه شدن اگر از جهت سایر اعمال مشکلی نداشته باشد وارد بهشت می شود. فرق است بین عاقبت به خیر شدن و اینکه مشکلی نداشته باشد ممکن است عاقبت به خیر شود ولی مشکلات برزخ را هم داشته باشد کما اینکه داستانهای مختلف که نقل شده آدم های خوبی بودند به خاطر کمترین حق الناس گرفتار شدند- علاوه ما اطلاعی از قبر و قیامت آنها نداریم که در این مراحل چه گذشته است. اگر کسی به حقیقت تصمیم به توبه گرفت و در این مسیر قرار گرفت، خداوند او را کمک می کند و اگر مراتب توبه را درست پیمود و نتوانست برخی از حق الناس ها را ادا کند، خداوند متعال خودش پاسخگو می گردد و آن شخص را که نتوانستی حق او را ادا کنی خداوند او را از تو راضی می سازد و اگر در این جهان می توانستی حق او را بدهی ولی شرم کردی و ندادی، این می رساند که توبه تو کامل نیست و اگر توبه کامل نشد در جهان دیگر کیفر خواهی دید.
چون هیچ گناهى غیر قابل بخشش نیست. << انّ اللّه یغفر الذنوب جمیعاً>> ؛ خداوند همه گناهان را مى بخشد . بنابر این با عزم جدى به ترک گناه و استغفار به درگاه خداوند، گناه بخشیده است. برای جبران، باید سعی شود تاریکی حاصل در قلب خود را با معنویت و انجام کارهای خوب پاک نمود . با استغفار مداوم از خداوند بخشش بخواهد. در این صورت خداوند را مهربان و آمرزنده می یابیم . براى مؤمن گنهکار توبه و عمل صالح به تنهایى کافى است تا به سوی خداوند بازگردد. از این رو، قرآن کریم مى فرماید: << وَ مَنْ تابَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَإِنَّهُ یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتاباً >>؛ کسى که توبه کند و عمل صالح انجام دهد، به سوى خدا بازگشت مى کند.
در آیه هفتاد سوره قرفان می فرماید: << الا من تاب و آمن و عمل عملا صالحا فاولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات و کان الله غفورا رحیما >> . یعنی کسی که به سوی خداوند بازمی گردد و توبه می کند و عمل صالح انجام می دهد، خدای متعال گناهان کوچک او را به حسنه و نیکی تبدیل می کند و خداوند بخشنده و مهربان است.علامه طباطبایی مى فرماید: این توبه با عمل صالح به توبه نصوح تبدیل مى گردد، یعنی عمل صالح توبه را مستقر می کند و آثار آن را از بین می برد. امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه شریف »<< تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً>> ؛ با توبه نصوح به خدا باز گردید« فرمود: بنده توبه کند سپس به گناه باز نگردد. در این صورت بخشش خداوند حتمی است و شکی در قبولی توبه نیست. خدای متعال در اثر کارهای خوب شخص توبه کار گناهان او را برطرف و حتی صاحبان حق را آنچنان مرحمتهایی میفرمایند تا از این شخص توبه کار راضی بشوند .
لذا اگر حق دیگران باید اداء شود . اگر قدرت ادای آن نباشد باید توبه کامل نمود . خداوند کمک می کند. رضایت او را به نحوی تحصیل نماییم یا خدای متعال برایمان حاصل فرماید .
انسانى که حقى را از کسى ضایع کرده، باید به یکى از صورت هاى زیر جبران کند:
1. حقّ مالی : که در حدّ امکان باید به صاحبش پرداخت شود یا رضایت او جلب گردد. و اگر صاحب مال مرده باشد باید حقّ مورد نظر به ورثه ی قانونی او پرداخت شود. امّا اگر به هیچ وجه امکان بازگرداند مال به آن شخص یا ورثه اش وجود ندارد باید آن را در حقّ او صدقه داد. البته احتیاط آن است که صدقه دادن آن مال با اجازه حاکم شرع (مرجع تقلید ) یا نماینده ی قانونی حاکم شرع باشد. از طریق تلفن دفاتر مراجع نیز می توان چنین اجازه ای را گرفت.
2. حقّ غیرمالی : که آن هم بر دو گونه است.یا دارای قصاص و دیه و امثال این گونه مجازاتهاست مثل کشتن کسی ، زخمی نمودن کسی و … یا دارای اینگونه مجازاتها نیست مثل غیبت نمودن ، خشم گرفتن بر کسی به ناحقّ و امثال این امور که در هر دو حالت عفو نمودن آنها از طرف خدا ، منوط به بخشش یا رضایت صاحب حقّ است.در مورد اوّل یا باید تن به قصاص و دیه و امثال آن که شرع تعیین نموده داد یا طرف مقابل را به نوعی راضی نمود تا از حقّ خود درگذرد. در مورد دوم نیز تا آنجا که مفسده ای در پی نداشته باشد باید از صاحب حقّ طلب بخشش نمود و رضایت او را جلب کرد ؛ امّا اگر عذرخواهی از او موجب فساد و اختلاف و کدورت و امثال اینها می شود صرف توبه به درگاه خدا و طلب عفوّ و احسان از جانب خدا برای صاحب حقّ کافی است.