دین و اندیشه

علم خداوند و اختیار انسان

پرسش و پاسخ

سلام ؛ ضمن تشکر ؛ ظاهرا سوال بنده درست تفهیم نشد ؛ اصل سوال بنده این است که چرا خداوند در علم ازلی خود اینگونه قرار داد و یا ثبت نمود که ابولهبی یا صدامی را بیافریند و سپس خودش آنها را مجازات نماید؟

سلام1. اشتباه نکنید، اینگونه نیست که خداوند در علم ازلی خود اینگونه قرار داد و یا ثبت نمود که ابولهبی یا صدامی را بیافریند و سپس خودش آنها را مجازات نماید؛ بلکه خداوند اراده کرد که انسانی را بیافریند که باهوش و مختار باشد. اینکه آدم ها سیدالشهدا ع شوند و یا یزید و شمر، این با اختیار خودشان است و البته در این راه خداوند به اختیار آنها کمک می کند تا این اختیار بتواند تحقق بیابد.ما انسانیم نه ماشین و یا سنگ و چوب. خداوند می خواهد ما با اختیار خودمان تصمیم بگیریم. عواقب تصمیم های اشتباه را هم به ما یادآوری می کند. خدا جهنم را خلق نمی کند، این ماییم که با اعمالمان آن را خلق می کنیم.
خدا از رنج ما لذت نمی برد، اما می خواهد که ما آزاد و مختار باشیم. اما اگر رنج و عذاب بد است چرا انسان ها آن را تولید می کنند، هم برای خودشان و هم برای دیگران؟
یک راه حل این است که خدا اختیار را از موجودات بگیرد. دنیای ما می شود جایی مثل مریخ، بدون حیات و سرد مرده.
تصمیمان را بگیریم، یا آزاد و مختار باشیم و عواقب آن را بپذیریم، یا بگوییم که مانند سنگ آزادی نمی خواهیم و این همه طلبکار نباشیم.
خداوند برافرینش افرادخطاکاری همچون یزید، هیتلر و… اصراری ندارد، که درنهایت انان معذب به عذاب الهی شوند، بلکه بر اختیار و انتخاب و آینده سازی و شکل دادن آزادانه دنیا به وسیله انسان ها تکیه دارد. این انسانها هستند که انتخاب می کنند چگونه باشند، هیتلر، استالین و یا گاندی و چمران. و در همه جوامع و همیشه کسانی مثل اینها هستند، اما مهمتر این است که چه کسانی دور چه کسانی جمع می شوند و به آنها قدرت می دهند و الا هیتلر و صدام و یزید و استالین در تنهایی خود انسان های مفلوکی هستند که خود شما سرنوشت برخی از آنها را در روزهای تنهایی دیده اید.
خداوند می خواهد انسان ها با اختیار خویش، سرنوشت و چگونه بودن خویش را رقم بزنند.
انسان ها برای مختار بودن آفریده شده اند. انتخاب بهشت و یا جهنم با خودشان است. انسان بی اراده، سنگ و آب و چوبی است که در آن آب و روان است.
2. خداى متعال چون موجود پیراسته از هر محدودیت و نقص و احتیاج است و داراى تمام صفات زیباى کمال است، هم اراده او فوق همه اراده هاست و هم علم او، مطلق است و هم تمام کارهاى او بر اساس علم و حکمت و اراده حکیمانه است، از طرف دیگر در عالم آفرینش انسان موجود ممتازى است که داراى قدرت اختیار و انتخاب است و هیچ کدام از اینها مغایر و یا نفى کننده دیگرى نیست، خداى متعال بر اساس اراده حکیمانه اش نظام آفرینش را بر مبناى نظام أحسن قرار داد «الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْ ءٍ خَلَقَهُ» ؛ سجده (32)، آیه 7. «همان کسى که هر چیزى را آفریده است نیکو آفریده» از این رو مشیت و اراده حضرت حق بر این قرار گرفت که انسان به گونه اى آفریده شود که موجودى داراى اختیار باشد. «هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ فَمِنْکُمْ کافِرٌ وَ مِنْکُمْ مُؤْمِنٌ» ؛ تغابن (64)، آیه 2. «او است آن کسى که شما را آفرید؛ برخى از شما کافرند و برخى مؤمن» و «وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لکِنْ لِیَبْلُوَکُمْ فِی ما آتاکُمْ» ؛ مائده (5)، آیه 48. «و اگر خدا مى خواست شما را یک امت قرار مى داد، ولى خواست تا شما را در آنچه به شما داده است بیازماید» و پس از نشان دادن را خوب و بد، مسیر هدایت و سعادت و گمراهى و شقاوت، خود نشان هر کدام که خواست انتخاب کند «وَ قُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَکْفُرْ» ؛ کهف (18)، آیه 29. «و بگو حق از پروردگارتان (رسیده) است. پس هر که بخواهد بگرود و هر که بخواهد انکار کند». البته تبعات و آثار و نتایج این راه ها یکى نیستند «أَ فَمَنْ کانَ مُؤْمِناً کَمَنْ کانَ فاسِقاً لا یَسْتَوُونَ» ؛ سجده (32)، آیه 18. «آیا کسى که مؤمن است، چون کسى که نافرمان است؟ یکسان نیستند» فرجام صراط مستقیم رهیابى به رحمت الهى و پاداش هاى نیکوست و فرجام انحراف و گنه کارى بدبختى و گمراهى و دچار عداب دردناک الهى شده است. «فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ» ؛ انبیاء (21)، آیه 94. «پس هر که کارهاى شایسته انجام مى دهد و مؤمن (هم) باشد، براى تلاش او ناسپاسى نخواهد بود» «إِلاَّ مَنْ تَوَلَّى وَ کَفَرَفَیُعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذابَ الْأَکْبَرَ» ؛ غاشیه (88)، آیه 24. «که خداوند او را به آن عذاب بزرگتر عذاب کند» این مشیت خداى متعال است لذا مى فرماید: «وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ لأَمَنَ مَنْ فِی الْأَرْضِ کُلُّهُمْ جَمِیعاً أَ فَأَنْتَ تُکْرِهُ النَّاسَ حَتَّى یَکُونُوا مُؤْمِنِینَ» ؛ یونس (10)، آیه 99. «و اگر پروردگار تو مى خواست، قطعاً هر که در زمین است همه آنها یکسر ایمان مى آوردند. پس آیا تو مردم را ناگزیر مى کنى که بگروند؟» پس اختیار ما بر اساس ارده حکیمانه خداست. در عین حال لازمه تکامل اختیارى و انتخابى، گزینه هاى نادرست و انتخاب مسیرهاى نادرست از سوى برخى افراد انتخابگر است پس این انتخاب بد یا خوب، گناه یا ثواب بر اساس اراده خداى متعال در طرح نظام احسن است «وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدى فَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِینَ» ؛ انعام (6)، آیه 35. «و اگر خدا مى خواست قطعاً آنان را هدایت گرد مى آورد، پس زنهار از نادانان مباش» گر چه خداى متعال در مورد گناه، از آن کار راضى نیست ولى در مورد ثواب علاوه بر اراده، راضى نیز هست «إِنْ تَکْفُرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنْکُمْ وَ لا یَرْضى لِعِبادِهِ الْکُفْرَ وَ إِنْ تَشْکُرُوا یَرْضَهُ لَکُمْ» ؛ زمر (39)، آیه 7. «و اگر کفر ورزید، خدا از شما سخت بى نیاز است و براى بندگانش کفران را خوش نمى دارد، و اگر سپاس دارید آن را براى شمامى پسندد» اما نکته ظریف در مورد علم پیشین الهى این است که خداى متعال مى داند که ما در آینده باراده و انتخاب و خواست خود چه گزینه رفتارى را بر مى گزینیم و چه کار انجام مى دهیم، حال اگر در وقت مقرر، ما آن کار را با اراده خود ندهیم؛ بلکه به سبب علم الهى، اراده از ما سلب شود، علم خدا بر خلاف خواهد شد چون متعلق علم خدا «کارهاى ما با اختیار خودمان» «یَعْلَمُ ما تَکْسِبُ کُلُّ نَفْسٍ وَ سَیَعْلَمُ الْکُفَّارُ لِمَنْ عُقْبَى الدَّارِ» ؛ رعد (13)، آیه 42. «آنچه را که هر کسى به دست مى آورد مى داند. و به زودى کافران بدانند که فرجام آن سراى از کیست» «أَلا إِنَّ لِلَّهِ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ قَدْ یَعْلَمُ ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ» ؛ نور (24)، آیه 64. «هشدار که آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداست. به یقین آنچه را که بر آیند او مى داند» «وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ أَعْمالَکُمْ» ؛ محمد (47)، آیه 30. «در نتیجه ایشان را به سیماى (حقیقى)شان مى شناسى و از آهنگ سخن به (حال) آنان پى خواهى برد؛ و خداست که کارهاى شما را مى داند» بود اما در وقت مقرر مشخص شد که «کارهاى ما بدون اختیار» دیگرى رخ داد. لذا خداى متعال با هشدار به گنهکاران وافراد غیر صالح مى فرماید: شما که پند نمى گیرید و به راه خطا مى روید هر کارى مى خواهید انجام دهید اما بدانید که خداى متعال به همه آنچه که شما (با اختیار واراده تان) انجام مى دهید بصیر و آگاه است «اعْمَلُوا ما شِئْتُمْ إِنَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ» ؛ فصلت (41)، آیه 40. «هر چه مى خواهید بکنید که او به آنچه مى خواهید بیناست» بنابراین خداى متعال علم دارد که ما در آینده با اختیار خودمان چه کارى را انجام مى دهیم و مانند یک نفر استادى که صددرصد شاگردش را مى شناسد و آینده کارى و رفتارى او را مى داند، هرگز این دانستن ما به جبر و محدودیت اختیار و اراده انسان نخواهد بود.

علم خداوند و اختیار انسان

دیدگاه شما برای ما ارزشمند است

نظر شما چیه؟ منتظر نظرات ارزشمند شما هستیم *

دکمه بازگشت به بالا