امام و عصمت از گناه و اشتباه
دلیل عصمت ۱۴ معصوم از خطا و اشتباه چیست؟ بنظرم فقط عصمت از گناه دارند؟
پاسخ کوتاه:
حصر در آیه تطهیر حصر اضافى و نه حصرحقیقى است. پیامبرخدا صلى الله علیه وآله کلمه اهل بیت را در حدیث ثقلین به طور عموم به کار برده اند لذا معصومین دیگری که زمان نزول آیه حضور نداشتند را هم شامل است. دلایل عصمت از گناه و خطا برای پیامبران علیهم السلام برای عصمت امامان علیهم السلام نیز حاکمند.
براى اثبات عصمت سایر امامان علیهم السلام، اثبات عصمت یکى از آنان کافى است. هر یک از امامان بر امام بعد خود وصیت کرده و او را امام معصوم بعد از خود معرفى کرده است. و چون با آیه تطهیر عصمت امام على علیه السلام و امام حسن و امام حسین علیهما السلام ثابت است. معصوم قرآن بر امام بعد از خود تصریح نموده اند. این تصریح، عصمت او نیز با این نصّ ثابت خواهد شد.( 2)؛
چهارده معصوم ـ علیهم السّلام ـ همه یک نور هستند و امتیازی به یکدیگر ندارند،(3)؛ لذا وقتی می گوییم آیه تطهیر در شان اهل البیت نازل شده است به این معنی است که در شان تمام چهارده معصوم علیهم السلام نازل شده است.
به این مطلب امام سجاد علیه السلام در روایتی اشاره فرموده است:
نقل شده وقتی اسراء را به شام میبرند، برخی به اسراء طعنه میزنند. پیرمردی میگوید شما از اسرای کدام قبیله خارجی هستید. امام سجاد علیه السلام میفرماید: آیا قرآن خواندهاید؟ گفت: بله. فرمود: آیا آیه شریفه: إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا (4)؛ را خواندهاید؟ گفت: بله، ولی به شما چه ربطی دارد؟! مگر شما اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم هستید؟ امام سجاد علیه السلام فرمود: اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم ما هستیم و این آیه در شأن ما نازل شده است.(5)؛
مفهوم سهو، خطا و نسیان با «گناه» متفاوت است. گناه با علم و اراده و در مخالفت با اوامر الهى صورت مى گیرد. سهو، خطا و نسیان گاهی خارج از اراده و امکان دارد با امر خداوند مخالف باشد یا نباشد. (6)؛ پیامبران علیهم السلام از گناه، سهو، خطا و نسیان مبرّا هستند. همان دلایل برای عصمت پیامبران علیهم السلام نسبت به امامان علیهم السلام نیز حاکمند. ائمه علیهم السلام از دو علم برخوردارند:
1. علم غیر عادى که به واسطه آن بر تمامى حقایق عالم اشراف و آگاهى دارند.
2. علوم عادى که همچون سایر افراد از طریق معمولى به دست مى آورند.
امّا در مقام عمل و انجام دادن کارهاى روزمره خود و حتى مسائل اجتماعى، در بیشتر موارد از علوم غیر عادى خویش استفاده نمى کنند؛ یعنى، هر چند به واقعیت همه مسائل آگاه اند بى آن که در حقیقت جاهل و غافل باشند. بدون شک هیچ گونه سهو، خطا و اشتباه واقعى را نمى توان به معصومین علیهم السلام نسبت داد. چون جهل و غفلت – که منشأ سهو و نسیان است – در آنان راه ندارد.
علاوه بر آن که آیات و روایات، سهو، خطا و اشتباه را از معصومان نفى مى کند. (7)؛ به عنوان نمونه امام هادى علیه السلام در مقام درود و تحیت بر پیامبرخدا صلى الله علیه وآله مى گوید:
«اللهم اجعل افضل صلواتک على سیدنا محمد عبدک و رسولک… المعصوم من کل خطأ و زلل، المنزه من کل دنس و خطل»؛ «بارالها! برترین درودهایت را بر سرور ما محمد، بنده و فرستاده ات، نثار فرما… آن از هر خطا و لغزشى معصوم و از هر گونه آلودگى و یاوه گویى پیراسته بود». (8)؛
ـــــــ
(1). مراجعه شود: شیعه شناسى و پاسخ به شبهات، على اصغر رضوانى.
(2). گردآوری از کتاب: امام شناسی در قرآن وپاسخ به شبهات ،علی اصغر رضوانی، مسجد مقدس جمکران، قم، 1385 ه.ش، ج 1، ص 385.
(3). بحارالانوار ، ج 25، ص 1 و ج36، ص 280.
(4). سوره احزاب/آیه33.
(5). احتجاج، طبرسى، ص 157؛ نیز میتوانید در این زمینه به تفاسیر ابن کثیر و الدر المنثور و طبری، ذیل این آیه شریفه را ملاحظه کنید.
(6). سهو در به جا آوردن یکى از اجزا و ارکان عمل عبادى؛ خطا در یک عمل مباح فردى یا اجتماعى.
(7). نگا: نجم(53)، 4 – 3؛ انعام(6)، 50.
(8). بحارالانوار، ج 99، ص 178 و براى اطلاع تفصیلى در این باب مراجعه کنید به: حسن یوسفیان و احمد حسین شریفى، پژوهشى در عصمت معصومان، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامى، تهران: چاپ اوّل، 1377 ش، صص 233 – 265.
امام و عصمت از گناه و اشتباه
