دین و اندیشه

برخورد با تارک نماز

پرسش و پاسخ

آیا جایز است که با تارک نماز بداخلاقی کرد تا شاید نماز خوان شود؟

مقدمه
شخص بی نماز کسی است که مهمترین معروف دین خود که ستون خیمه دین وی است (1)یعنی نماز را رها کرده است همان نمازی که در روایات آمده که اولین عملی که در روز قیامت حسابرسی می گردد نماز است اگر قبول درگاه الهی واقع شود سراغ بقیه اعمال می روند و اگر مقبول واقع نشود و نصاب قبولی را کسب نکند سراغ بقیه اعمال نمی روند (2)و لذا می بینیم که در برخی روایات شخص تارک الصلاه کافر دانسته شده است (3) البته نه بدین معنا که همه آثار و احکام کافر را داشته باشد و همچون کافر نجس باشد یا سایر احکام کافر را داشته باشد، بلکه برخی عواقب کفر مشمول تارک الصلاه نیز می گردد به عنوان نمونه چنانکه عاقبت کفر آتش جهنم است عاقبت ترک نماز هم آتش جهنم است. چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید که در روز قیامت وقتی بهشتیان از دوزخیان درباره علت جهنمی شدن آنها سؤال می کنند اولین پاسخی که می دهند این است که: « قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ»(4) مى گویند: «ما از نمازگزاران نبودیم»
الف ) وظیفه ما
با توجه به این اوصاف وظیفه ای که ما نسبت به تارک نماز داریم امر به معروف (نماز) و نهی از منکر (ترک نماز) وی است و روشن است که امر به معروف و نهی از منکر برای همه افراد و همه اعصار و همه شرایط یکسان نیست. برخی با خنده رویی و روی خوش نشان دادن ترغیب به نماز می شوند و برخی با قطع رابطه و ترشرویی و روشن است که تا زمانی که می توانیم با روی خوش افراد را امر به معروف کنیم نمی توانیم با قطع رابطه و امثال آن امر به معروف کنیم چنانکه خداوند متعال در خصوص پیامبر (ص) می فرماید:« فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِک…»(5) «به (برکت) رحمت الهى، در برابر آنان [مردم ] نرم (و مهربان) شدى! و اگر خشن و سنگدل بودى، از اطراف تو، پراکنده مى شدند»
البته ناگفته نماند که مسائل مذکور در خصوص افرادی است که از روی سهل انگاری نماز را ترک کرده اند. اما اگر کسی اعتقاد داشته باشد که نماز جزء دین نیست و عمدا با این اعتقاد نماز نخواند چنانچه بداند نماز ضرورى دین است و انکار نماز به انکار رسالت پیامبر (ص) برگردد، کافر و نجس است.(6)
البته در بین عموم افرادی که تارک الصلاه هستند این حالت به ندرت اتفاق می افتد و لذا نباید هر بی نمازی را اتهام کفر و نجاست بزنیم. چنانکه نباید در قبال بی نمازی آنها بی تفاوت باشیم. زیرا این بی تفاوتی ها به نوعی تأیید ایشان در عدم التزام به امور دینى و تأیید گناه آنان است.
ب ) روشهای ارشاد به نماز
1 . نکات کلی
در اولین گام علت این رفتار ( نماز نخواندن ) پدر خود را شناسایی کنید، شناخت علت ، گام مهمی در بر طرف کردن مشکل محسوب می شود.
* عوامل سستی در نماز
سستی نسبت به نماز عوامل متعدد و فراونی دارد که به مهم ترین آنها اشاره می شود :
1 . 1 . عدم معرفت نسبت به خالق یکتا
عدم معرفت نسبت به خالق یکتا و حقیقت نماز باعث می شود توجّه به نماز در ما کمتر شود. مهمترین مشکل ما با نماز اینست که خود را نیازمند به نماز خواندن، نمی دانیم بلکه تنها به چشم یک تکلیف به آن نگاه می کنیم ؛ تکلیف هم همانطور که از لفظ آن معلوم است یعنی کاری که با مشقت و سختی انجام پذیرد. همه ی اینها به این خاطر است که نسبت به خالق خویش، معرفت صحیحی نداشته و از اسرار نماز آگاه نیستیم. اگر پی به عظمت خدای یکتا ببریم و بدانیم که او معشوق هستی است و نماز عشق بازی با این معشوق است و او با همه عظمت خود به ما اجازه داده که به دیدارش برویم، آیا در انجام آن کوتاهی خواهیم کرد؟
انبیاء الهی و اولیاء خدا چون عظمت حق تعالی را درک کرده بودند نماز را نور چشم خود می دانستند
2 . 1 . گناه
از مهم ترین عوامل بی توجهی به نماز و سستی در آن گناه است. حضرت حق (جل و علا) دستور فرمودند که با شیطان طرح دوستی نریزید و از دستورات او پیروی نکنید؛ چرا که مطیع شیطان، از خدا اطاعت نمی کند. وقتی انسان، آلوده ی به گناه می شود یا اصلا به سمت نماز و نیایش با خدا نمی رود و یا از نماز و عبادت خویش حظ و بهره ای نخواهد برد. بطور طبیعی هر فردی به چیزی گرایش دارد که از آن لذت می برد! بنابراین چون فرد گناهکار از نمازش لذت نمی برد ممکن است کم کم نماز را ترک کند و شیطان را به هدفش برساند.
3 . 1 . دنیا طلبی
گرایش به سمت دنیا درست در مقابل گرایش به سمت خدا است. به هر مقدار که انسان به سمت دنیا می رود از خدا دور می گردد و برعکس. بنابراین باید توجه کرد که حب افسار گسیخته به دنیا و علاقه ی قلبی به تمایلات نفسانی، ریشه ی همه ی خطاها و گناهان است و در اثر این محبت است که انواع گناهان از انسان سر خواهد زد و حتی در نماز هم، تمام توجه کسی که محب دنیا است، به سمت دنیا و منابع آن خواهد بود و در نتیجه لذتی از نماز نمی برد و کم کم کاهل نماز شده و چه بسا نماز را ترک کند و به خسران ابدی گرفتار شود.
4 . 1 . عدم آگاهی از آثار نماز
نماز دارای آثار مثبت فراوانی در زنگی انسان است که در اینجا به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
ا . پوشش گناهان
«و در دو طرف روز(اول و آخر آن) و نخستین ساعات شب نماز را برپا دار، زیرا خوبیها بدیها را از میان مى برد. این براى پندگیرندگان، پندى است» ( هود : 114)
اا . آرامش دل
«آنها کسانى هستند که ایمان آورده اند، و دل هایشان به یاد خدا مطمئن(و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل ها آرامش مى یابد!» ( الرعد : 28)
2 . راهکارهای عملی
جهت رسیدن به نتیجه مطلوب و عملی شدن آنچه تا کنون گفته شد نکاتی را حتما باید لحاظ نمائید:
1- براى دستیابى به توفیق هدایت بی نماز به ائمه اطهار(علیهم السلام ) متوسل شوید و آنها را در پیشگاه خداوند واسطه کنید که خداوند توفیق چنین عملی را به شما عطا فرماید.
2- میزان تاثیر گذاری خود را در بی نماز ( که می تواند پدر ، همسر ، فرزند و یا دوست و برادر شما باشد ) بیشتر کنید.
3- متناسب با جایگاهی که طرف مقابل شما از لحاظ سنی و یا نوع ارتباطی که با شما دارد مثل پدر ،دوست ، خواهر ، برادر ، همسر و یا فرزند می توانید از ابزارهای تشویقی متناسب با هر یک استفاده نماید مثلا برای مادر خود سفرهای زیارتی تدارک ببینید و در آن مکانها از ایشان را تشویق کرده درخواست کنید که نماز بخواند .
4 . با یکی از افراد خانواده که تارک نماز اورا قبول دارد و برای او احترم خاصی قائل است و شما رادرک می کند ائتلاف تشکیل دهید و سعی کنید او را قانع کنید تا با ایشان در این مورد صحبت کند و پدر شمارا به این امر توصیه کند .
5 . محبت بر هر درد بی درمان دواست، از محبت کردن خسته نشوید و بدانید به هر حال این محبت ها یک جایی اثر خود را می گذارد، بتابراین تا می توانید به ایشان محبت کنید .
6 . ارتباط معنوی خود با خداوند افزایش دهیدو از خداوند و ائمه معصومین بخواهید دراین امر به شما کمک کنید .
7 . به یاد داشته باشید انسان ها دارای تفاوت های زیادی هستند، پس هیچ گاه ایشان را با فرد دیگری مقایسه نکنید.
8 . همانطور که به نکته منفی او را توجه دارید ، برگه ای بردارید و نکات مثبت او را یاد داشت کنید و هر روز آن را با دقت بخوانید، و در موقعیتهای مختلف این نکات را به او بگویید .
10 . مطالب مندرج در این نوشتار برنامه هایی عملی می باشد که پیاده نمودن آنها نیاز به صبر ، حوصله و زمان می باشد بنابراین تمامی آنچه گفته شد را به عنوان یک مقاله و یا مطلب علمی نمی توان به بی نماز ارائه نمود ، بلکه هر کدام از این موارد را به تناسب موقعیت و در فرصتهای مناسب به مرور زمان پیاده نمائید .
11 . در هیچ یک از مراحل گفته شده از برخورد نیک و ملاطفت آمیز و احترام نهادن دور نشوید. این را بدانید که با فشار واجبار کسى را نمى توان هدایت نمود و چه بسا تأثیر منفى آن بیشتر از هدایت گردد. اگر رابطه شما باپدرتان اکنون به جبهه گیرى و حساسیت نشان دادن و صف آرایى منتهى شده است براى مدتى سکوت کرده و حرفى به او نگویید و به دنبال اجراى روش غیرمستقیم باشید و به شکلى از همکارى افراد دیگر بهره مند شوید.
12 . مسئولیت بعضی برنامه های نماز را به وی بسپارید مثلا از او بخواهید تا وقت نماز صبح شما را بیدار کند یا در طول روزوقت نماز را به شما یاد آوری نماید .
13 . به شخصیت او به خصوص در جمع درفامیل و دوستان احترام خاصی بگذارید.
14 . توان روحى و جسمى و روانى او را در عمل به انجام واجبات مد نظر داشته باشید و فراتر از توانش از او انتظار نداشته باشید.
15 . نماز را سهل و آسان جلوه دهید و به او متذکر شوید که میزان وقتی که انسان در طول 24 ساعت روز ، برای نماز صرف می نماید در مقایسه با وقتی که انسان برای خواب و خوراک و حتی دیدن فیلم و یا اینترنت می گذارد چیزی نیست.
16 . بی نماز باید این موضوع را درک نماید که آنچه که شما مطرح می نمائید از سر دلسوزی و شفقت و مهربانی ، همراه با رأفت و رحمت، و عشق و موعظه حسنه می باشد و نیت دیگری ندارید
17 . به هنگام گفتگو باید از جدال خصمانه و غرور و خودمحوری به دور بود و پرسش و پاسخ‌هایی که رد و بدل می شود باید نیکو، منطقی و اقناع کننده و برای کشف حقیقت باشد لذا از بحث و جدل های بی فایده که ثمره ای جز بی احترامی به یکدیگر و بسته شدن راههای دیگر ندارد جداً خودارى کنید.
18 . علاوه بر معرفی کتاب ( در صورتی که اهل مطالعه هستند )هر چیزی که احتمال می دهید در تشویق او برای خواندن نماز مفید است فراهم کنید مثلا از نوار سخنرانی مربوط نماز یا فیلم مربوط به نماز و … کمک بگیرید .
19 . هرگز وى را سرزنش نکنید و از طریق نکوهش و سرزنش نخواسته باشید افکار و اندیشه هاى خود را به وى منتقل و یا تحمیل کنید و به جاى این که بی نماز را به خاطر نماز نخواندنش سرزنش کنید و یا مورد انتقاد قرار دهید، اعمال مثبت نمازگزاران و مسجدى ها را مورد تشویق قرار دهید .
20 . در خصوص مسائل دینی ؛ از سوی خود اظهار نظر نکید بلکه مطالبی که ارائه می نمائید مستند به روایات معتبر و یا فتاوای مراجع باشد .
21 . فضای مناسب را جهت اقامه نماز برای بی نماز فراهم نمائید .مثلا اگرایشان شما به بهانه مشغله های زیاد نماز نمی خواند به وی این اطمینان خاطر را بدهید برای اینکه بتواند نمازش را بخواند در او را کمک خواهید نمود.
22 . هر شخصى یک نقطه پذیرش و به قول معروف «رگ خوابى» دارد، سعى کنید این رگ خواب و نقطه پذیرش را به دست آورید و از این کانال وارد شوید و هدف خود را تعقیب کنید و لذا به صرف این که باید شخصى را هدایت کرد بسنده نکنید بلکه با مطالعه بر روى خصوصیات وى ؛ راه نفوذ در او و جلب نظر او را به دست آورید سپس زیر بناهاى فکرى وی را مورد بررسى قرار داده و در اصلاح آن بکوشید. دیدگاه فرد در مورد خداوند، جهان هستى، انسان، معاد و امورى است که داراى نتیجه مستقیم بر عملکرد افراد می باشد. پس باید به تقویت و اصلاح این مبانى کوشید.
23- بهترین روشی که از سوی معصومین علیهم السلام برای جذب دیگران به راه خدا معرفی شده این است که خودمان با اشتیاق و علاقه به احکام دینى اسلام عمل کنیم و همیشه به دستورات دینى پایبند باشیم و در واقع با عمل خود دیگران را به دستور دینى دعوت کنیم به عبارت دیگر احکام دینى را با عمل خود تبلیغ کنیم.
قرآن در سوره بقره مى فرماید: « أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُم »( البقرة : 44) ؛ «آیا دیگران را به نیکى دعوت مى کنید در حالى که خودتان را فراموش کرده اید».حضرت صادق علیه السّلام فرمود: مردم را با غیر زبان خود (با اعمال و رفتار خود) براه حق دعوت نمائید . باید مردم از شما ورع و کوشش و نماز و اعمال خیر ببینند ؛ که این روش کاملا جلب کننده است. (بحار الأنوار ج 67 ص 303 )
البته علت اتخاذ چنین رویکردی نیز کاملا روشن است ؛ چراکه اگر اهل عمل نباشید ولو به ظاهر خود را متعبد هم جلوه دهید تأثیرگذارى شما خیلى کم مى شود. گذشته از اینکه چه بسا اگر حساسیت خاصى به شما پیدا کرده باشند دعوت زبانى شما نه تنها آنها را بیدار و هدایت نمى کند بلکه لجاجت و سرپیچى دیگران را ولو بخاطر ناراحت کردن شما بیشتر خواهند کرد .
در انتها برای انسان های بزرگ بن بست وجود ندارد، یا راهی می یابند و یا راهی می سازند.
از شما می‌خواهم راهکارهای بالا را با دقت به کار گیرید .
پی نوشت ها:
1. « الصَّلَاةُ عَمُودُ الدِّین » (برقى، احمد بن محمد بن خالد، محاسن، قم، دار الکتب الإسلامیة، 1371ق، ج 1، ص286)
2. « أَوَّلُ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ عَلَى الصَّلَاةِ فَإِذَا قُبِلَتْ قُبِلَ مِنْهُ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ عَلَیْهِ رُدَّ عَلَیْهِ سَائِرُ عَمَلِهِ.» (شیخ صدوق ، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، 1404ق، ج 1، ص 208) « اولین چیزی که بندگان بواسطه آن حسابرسی می گردند نماز است. اگر نماز مقبول واقع شد سایر اعمال نیز مقبول واقع می شود و اگر نماز قبول نشد سایر اعمال نیز قبول نمی شود»
3. ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة‌، 1407 ه‍ ق‌، ج 2، ص 279.
4. مدثر(74) آیه 43.
5. آل عمران(3) آیه 159.
6. یزدى، سید محمد کاظم، العروة الوثقى، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‌، 1409 ه‍ ق‌، ج‌1، ص 67‌.

برخورد با تارک نماز

دیدگاه شما برای ما ارزشمند است

نظر شما چیه؟ منتظر نظرات ارزشمند شما هستیم *

دکمه بازگشت به بالا